Aandachtig leven
De auteur
[Recensie] Pema Chödrön is een wereldwijd bekende boeddhistische non. Ze geeft leiding aan een klooster in de Verenigde Staten en is al jaren actief om het Tibetaans-boeddhistische gedachtengoed te verspreiden in de westerse wereld. Ze schrijft boeken, geeft
Thematiek
Dit boek gaat over sterven. In zekere zin is het een handboek ‘hoe goed te sterven’. Nu Chödrön (85) zelf de laatste fase van haar leven ingaat, houdt ze zich intensief bezig met de Barda Thödol, bij ons bekend als het Tibetaans dodenboek. Het boek beschrijft de verschillende ‘overgangen’ waarmee een mens te maken krijgt.
Dat gaat dus niet alleen over het levenseinde, want het leven is één grote aaneenrijging van verschillende vormen van geboren worden en sterven. Alles begint en alles eindigt: een ademhaling, een dag, een relatie. Vaak verzetten we ons ertegen dat alles op deze manier een stroom is waarin we zijn opgenomen. We klampen ons vast en willen de ervaring laten stollen. Chödrön helpt ons te ontspannen en los te laten. Zoals ze in dit boek vaak zegt: hoe we leven is hoe we sterven.
Zo is het boek dus niet alleen voor mensen die zich met sterven bezig willen houden, maar juist ook een boek voor mensen die goed willen leven. Ga maar na: het boeddhisme is immers voortdurend in de weer met nagaan op wat voor manieren je gehecht bent aan dingen en mensen en hoe het ego daarin verstrikt raakt. De kunst van het sterven is zo bezien echt een levenskunst.
Opvallend
Ik ontkom er als christelijke jongen niet aan om allerlei linkjes met mijn eigen religie op te merken – het gebeurde me in Chödröns vorige boek ook al volop. Uiteraard steekt er iets van het memento-mori-gevoel (‘gedenk te sterven’) de kop op. Hoewel dit in de christelijke traditie ook wel sinistere vormen heeft aangenomen kent ook het christendom een zekere relativering en rust ten opzichte van het huidige bestaan: als het tijdelijke opgenomen is in het eeuwige, hoeven we niet wanhopig vast te klampen aan deze wereld.
Minstens zo boeiend vind ik Chödröns uitgebreide verhandelingen over hoe we om kunnen gaan met de klesha’s, destructieve emoties die ons in ons eigen lijden gevangen houden. Het zijn de neigingen die ons bijvoorbeeld in een staat van woede, verslaving, jaloezie en depressie kunnen brengen. Chödrön probeert uit te leggen wat eigenlijk niet uit te leggen is. Die emoties moet je namelijk niet wegduwen, maar verwelkomen. Ze hebben je iets belangrijks te vertellen en bevatten een belangrijke levensenergie. Vervolgens kun je er ook vrijer mee omgaan en er niet door verteerd worden.
Dat schrijf ik hier makkelijker op dan het in werkelijkheid is. Chödrön maakt heel duidelijk dat deze houding vraagt om een leven lang oefenen en geeft daar ook tips voor. Wat ik al met al zo opmerkelijk vind is dat het hele verhaal van omgaan met de klesha’s zeer verwant oogt met de christelijke leer van zonden en deugden. Waar echter niemand het in z’n hoofd zal halen om de christelijke zondeleer weer eens van stal te halen, kun je vermoedelijk prima aankomen met tips om gezond met je klesha-energie om te gaan.
Typerende zinnen
“Tegelijkertijd denk ik dat het allerbelangrijkst bij de voorbereiding op de dood is, beseffen dat we sterven zoals we leven. Als we de vergankelijkheid leren omarmen, aan onze klesha’s werken, als we de ware aard van onze geest die is als de hemel kunnen herkennen en onszelf steeds verder leren openen voor de ervaringen van het leven, dan leren we te leven én te sterven.”
Reden om dit boek niet te lezen
Als je niet geïnteresseerd bent in bewust, aandachtig en liefdevol proberen te leven is dit boek niet aan te bevelen. Of misschien heb je een hekel aan westers geïnterpreteerd boeddhisme, dan kun je ook beter doorlopen.
Reden om dit boek wel te lezen
Als je hier juist wel in geïnteresseerd bent, biedt dit boek veel om je op het juiste pad te zetten. Chödrön heeft de perfecte toon van mildheid en confrontatie voor ieder die ernaar verlangt om goed te leven. En in dit geval ook nadrukkelijk: om goed te sterven.
—
Eerder gepubliceerd in Trouw
