Thriller in de Tweede Wereldoorlog
[Recensie] Na vijftien romans geldt Robert Harris als de koning van de historisch-speculatieve fictie en zijn eerste roman Fatherland uit 1992 (daarvoor schreef hij een vijftal journalistieke boeken) zet daar nog altijd de toon voor. Het is 1964, nazi-Duitsland heeft (deels) de oorlog gewonnen en Polen, Tjechoslowakije en Rusland ingelijfd. Berlijn is herbouwd door Speer en de verjaardag van de Führer is een nationale feestdag.
Dan wordt er in de Havelsee bij Brandenburg een lijk gevonden en politie-inspecteur Xavier March gaat op onderzoek uit. Dat brengt hem steeds dichter bij de hoogste nazi-top, die hem van de zaak laat afhalen. Koppig doorzettend wordt March zelf een opgejaagde, naarmate hij verder ontraadselt wat de aanvankelijke moord had moeten verbergen: het lot dat de Joden te wachten stond toen zij in de jaren veertig werden weggevoerd.
Klassieke thriller
Literair ontwikkelt Fatherland zich zo van een klassieke politieroman tot een even klassieke thriller. De originaliteit van het boek ligt in de setting ervan: een samenleving zoals die had kunnen ontstaan wanneer Hitler op langere termijn succesvol was geweest – een Orwelliaans bestel dat in de Sovjet-Unie in een nèt iets andere toonaard realiteit werd.
Fatherland blijft tot aan het einde toe fascineren, maar de vervreemding werkt vooral door in het eerste deel, waarin de ogenschijnlijke normaalheid van Marchs politiewerk des te heftiger schuurt met de even ogenschijnlijke vanzelfsprekendheid van een genormaliseerde nazi-samenleving. Het feit dat de Holocaust uiteindelijk het spilgegeven van de intrige wordt brengt Fatherland terug in de hoofdstroom van boeken over de misdadigheid van het nazi-bewind.
Indirect bevestigt Harris daarmee echter dat de ‘Endlösung’ altijd zorgvuldig verborgen werd gehouden, zoals de oorlogsgeneratie altijd heeft volgehouden. Het is immers dít geheim dat March ontdekt en waarom hem het zwijgen wordt opgelegd. Dat de meerderheid van de Duitse (en Europese) bevolking daarvan niet wist is door latere generaties weersproken. Ten onrechte, zegt Harris in deze speculatieve fictie: een conclusie die niets speculatiefs meer heeft.
—
Ook verschenen op Twitter/X en Linkedin
