Alleskunner met chronische pijn
[Recensie] Bas Kwakman leidt, net als honderdduizenden andere Nederlanders, zijn hele leven al aan chronische hoofdpijn en migraine. Hij is daarnaast onder andere ook nog schrijver, beeldend kunstenaar, docent, reiziger, vader, echtgenoot en directeur van Poetry International. Ik vroeg me tijdens het lezen van Flankhond af hoe dat in godsnaam mogelijk is. Migraine betekent niet alleen pijn in je hoofd, je hele lichaam is hondsziek. Je voelt je beroerd en misselijk, je moet overgeven, kan niet eten, geen licht, geluid, beweging of geuren verdragen. Voor mij en vele anderen betekent dit dat je geen ‘normaal’ leven kan leiden. Niet alleen ben je veel tijd kwijt met in bed liggen en jezelf zoveel mogelijk verdoven, het maakt je ook onbetrouwbaar omdat je nooit kan garanderen dat je een afspraak na kan komen, dat je ergens op een afgesproken tijdstip aanwezig kan zijn, dat je iets, wat dan ook, kan presteren. Ik moet er niet aan denken op reis te zijn waarbij je onderweg in vliegtuigen en taxi’s moet overgeven, in hotelkamers in het donker moet liggen en met een barstende kop en hamers tegen je slapen een praatje moet houden.
Kwakman doet het met hangen en wurgen, gedreven door passie en een sterke wil en dankzij het vrijwel dagelijks slikken van pijnstillers en zwaardere medicijnen als triptanen. Tot het niet meer gaat. In 2018 zijn de pijnen te veel en te erg om nog te kunnen functioneren en dus belandt hij in de ziektewet. Hij neemt zich voor dat jaar te gebruiken om erachter te komen waarom de hoofdpijn zo erg is geworden en of al dat lijden ergens goed voor is, of er kunst uit voort kan komen. Veel kunstenaars, schrijvers en filosofen lijden, aan hoofdpijn, depressies, trauma’s en andere ellende. Nietzsche, Frida Kahlo, Gustave Flaubert, Tim Parks zijn enkele bekende namen. Zij weten het lijden om te zetten in iets anders, iets hogers. Kwakman wil dat ook, het moet iets betekenen, ergens toe leiden.
De schrijver haalt er veel aan in Flankhond, dat allesbehalve een klaagzang is. Het is ook geen hallelujaverhaal van verlichting en genezing of dagboek in de strikte zin van het woord. Het is een zoektocht, een ontdekkingsreis door het land van therapieën, bedrijfs- en andere artsen, coaches, behandelplannen, herstelschema’s, onderzoeken, vage verhalen, onbekende kruiden, en aparte therapeuten. En door zijn eigen leven en verleden. Waar en wanneer is deze ellende begonnen, waar is het misgegaan, wat heeft hij fout gedaan? Maar het is nog zoveel meer. Het bestaat uit korte aantekeningen die over van alles gaan. Opsommingen van adviezen van anderen, van mogelijke triggers, van mogelijke oplossingen maar ook natuurbeschrijvingen, verslagen van de vele reizen en interessante ontmoetingen met kunstenaars over de hele wereld. Toch is het geen samengeraapt zooitje, er zit wel degelijk een lijn in. Ik herken veel van deze zoektochten en opsommingen. Ik heb ze ook ondernomen en doe dat nog regelmatig. Je wilt iets vinden, als het geen genezing is dan moet het een hoger doel hebben, een reden, het kan toch niet alleen maar dit zijn, zinloze pijn en ellende?
Kwakman hoopt ook genezing te vinden en daarna zijn baan weer op te pakken, verder te gaan met zijn leven. Daarvoor onderzoekt hij alles en iedereen. Elke dag geeft hij een cijfer voor de zwaarte van de pijn, een nul voor geen pijn, een één of twee als alles nog goed te doen is en een tien voor als hij alleen nog maar dood wil. De nul komt in dit boek vrijwel niet voor, de hoofdpijn is er elke dag. Ondanks de pillen en alle andere zogenaamde hulp.
Flankhond is een boek voor iedereen die lijdt aan deze verschrikkelijke ziekte, om herkenning en verwantschap te ervaren en je heel even minder eenzaam te voelen. Maar het is juist ook voor mensen die het geluk hebben hier niet bekend mee te zijn, om op deze manier misschien iets van begrip te krijgen wat het inhoudt, waarom sommige mensen soms of vaak niet aanwezig zijn, geen baan hebben. En het is zeker ook een boek voor literatuur- en poëzieliefhebbers. Kwakman is dan misschien geen directeur meer, hij is absoluut een schrijver, ondanks of dankzij de migraine, maar (wat) doet dat ertoe?
—
Eerder verschenen op Haasblog
