Joodse militairen bij Slag om Arnhem
[Recensie] Dit boek Gevlucht om te vechten beschrijft het verhaal van 21 Joodse Duitsers en Oostenrijkers die het groeiende antisemitisme vanaf 1933 in hun land ondervinden. Vele citaten met persoonlijke herinneringen uit die tijd illustreren dit op aangrijpende wijze zodat de algemene historische tendens echt dichtbij komt en op persoonlijke schaal scherp voelbaar wordt. Met name de rassenwetten van Neurenberg in 1935 zijn een duidelijke indicatie van wat er nog zal komen en ook de Reichprogromnacht (oftewel Kristallnacht) van 9 november 1938 krijgt aandacht.
In deze jaren ontstaat ten gevolge van het verslechterende politieke klimaat de Reichsflucht: mensen uit Duitsland en Oostenrijk zoeken hun heil in andere landen, al worden zij in de meeste Europese landen niet met open armen ontvangen en treffen landen maatregelen om de instroom van vluchtelingen te beperken. Duitsland maakt het emigranten ook moeilijk, door hen onder ander Reichsfluchtsteuer op te leggen (een belasting op vertrek uit het land).
Toch vertrekken er in de dertiger jaren 60.000 – 80.000 mensen uit Duitsland en Oostenrijk. In Groot Brittannië worden zij op een gegeven moment tot het Britse leger toegelaten nadat hun betrouwbaarheid is vastgesteld. Joden krijgen ter bescherming van hun identiteit een andere naam.
Operatie Market Garden
Gevlucht om te vechten volgt 21 Joden van Duitse en Oostenrijkse herkomst gedurende hun leven in hun geboorteland in de dertiger jaren en volgt hun komst in Groot Brittannië tot aan hun deelname aan Operatie Market Garden in september 1944. Zij zitten met name bij de 1e Airborne Division, 21e Independent Parachute Company en Glider Pilot Regiment.
We volgen in grote lijnen het tragische verloop van de strijd al wordt het bredere militaire kader slechts beknopt aangeduid omdat de verhalen van deze 21 mensen echt centraal staan. We kennen de oorzaken waardoor Operatie Market Garden mislukte: de lange en zeer kwetsbare aanvoerlijn vanuit Noord-Brabant (Hells way genaamd) en de grote afstand tussen de droppingsvelden op de Ginkelse hei bij Ede en de Rijnbrug.
Bij de evacuatie over de Rijn, als de geallieerden zich moeten terugtrekken, zijn uiteindelijk 11 van de 21 Joden betrokken. De anderen zijn al eerder gewond geraakt of gesneuveld.
Een korte biografie van deze 21 mensen besluit dit indrukwekkende boek dat behoort bij de tentoonstelling Gevlucht om te vechten die van 9 juni 2023 tot 24 februari 2024 in Airborne Museum Hartenstein in Oosterbeek is te zien.
Jory Brentjens is historicus en curator bij Airborne Museum Hartenstein in Oosterbeek en is ook werkzaam bij het National Liberation Museum 1944 – 1945.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
