Gedachten over vaderschap
De eerste zin:
“Geluk plofte op uit het niets, als pigment, onberegend stoepkrijt.”
[Recensie] Waar in het gros van de romans de openingszin iets zegt over wat je te wachten staat als lezer, moet je in Gloria, het tweede boek van Koen Sels, naar de laatste zin kijken, naar “Gloria kieperde de kist met duploblokken om” dus. Het is immers een zin die rechtstreeks verwijst naar de eerste zin uit zijn debuut Generator, genomineerd voor de Bronzen Uil en de Debuutprijs, waarin Sels zichzelf opvoerde als degene die de kist duploblokken omkieperde. De cirkel is gesloten, besef je na het lezen van Gloria, de autobiografische roman over Sels’ dochtertje dat in de zomer van 2016 werd geboren. Het kind dat hij ooit was, heeft nu zelf een kind op de wereld gezet, en de zoon van weleer is vader geworden.
Waar Generator inging op het langzame zelfwordingsproces van de kunstenaar die zich los diende te maken van zijn familiale en Kempische wortels tot hij een vrijgevochten, autonoom wezen was, maakt Gloria een omgekeerde beweging. Een dochter krijgen is een onomkeerbare stap in een mensenleven, ervaart Sels, die stopt met drinken en roken en zijn bestaan als freelancer opgeeft om bediende te worden. Je moet als vader nog even mee, en liefst ook met een iet of wat stabiel inkomen. Decadentie is geen optie meer. “Wanneer begon dat tweede leven dan, dat hen heel dat eerste leven zou doen vergeten, en dat echte herinneringen in gang zet en doet uitmonden in de onophoudelijke stroom van de volwassen vergetelheid?” schrijft Sels over zijn dochtertje, maar het zou net zo goed over hemzelf kunnen gaan natuurlijk.
Sels schrijft indringend autofictie. Ook al heeft hij het vaak over wat er op familie- en gezinsreisjes naar Luxemburg, Duitsland of de Ardennen gebeurt, in feite komt hij nooit zijn hoofd uit, wat een interessante spanning oplevert tussen zijn herinneringen en hun herwerking, en tussen het persoonlijke verhaal en zijn bredere context. Gloria is daardoor geen futiele ode aan het vaderschap geworden, maar wel een boek dat vanzelfsprekendheden in vraag stelt. Een kind confronteert je met jezelf, met de manier waarop je naar de wereld kijkt en met de verwachtingen die je hebt over dat kind. Het eist verantwoordelijkheid. Ook op maatschappelijk vlak trouwens, want je jaagt niet zomaar een klein meisje een wereld in die zienderogen onverdraagzamer wordt.
—
3 vragen aan Koen Sels
Is Gloria geschreven uit een bezorgdheid om de wereld waarin je dochter terecht zal komen?
Sels: “De vanzelfsprekendheden van de wereld waarin ik ben opgegroeid zijn plots niet meer vanzelfsprekend. Je kan vandaag niet zomaar naar de supermarkt gaan zonder je vragen te stellen over klimaatverandering en consumentisme. Dat geldt ook voor op reis gaan. Wanneer je dan een klein nieuw leven op de wereld zet, begin je alles nog meer in vraag te stellen, en ga je nadenken over alternatieven voor het bestaande. We moeten een ander verhaal vertellen dan het vooruitgangsverhaal, realiseerde ik me tijdens het schrijven. Bij het opvoeden van een kind speelt je eigen opvoeding een grote rol. Wat je doet spiegel je altijd aan je eigen verleden. Tegelijkertijd weet je ook dat je eigen verhaal deel uitmaakt van een grotere geschiedenis, dat je niet alleen door je ouders bent opgevoed, maar ook door de wereld waarin zij leefden. Net als zij, ben ik een kind van mijn tijd. Maar ik moet breken met die tijd. Ik verlang naar iets heel nieuws en anders.”
Schreef je het boek ook met het idee in gedachten dat Gloria het later zou lezen?
Sels: “Het laatste hoofdstuk is letterlijk aan haar gericht. Zij was mijn eerste lezer, al kan ze nog niet lezen. Ik schreef het voor haar, ook omdat ik wou weten wat het verschil was tussen mijn gevoelens voor haar en voor de anderen. Waar trek je de grens? En is het niet mogelijk iedereen op dezelfde manier te benaderen? Ik wil contact maken met zo veel mogelijk mensen, hoewel ik ergens ook hoop dat Gloria een klein cultboekje blijft en geen bestseller wordt. Stel dat zij later geassocieerd wordt met mijn boek, dat was nooit de bedoeling.”
Vrees je niet dat je de artistieke en existentiële vrijheid die door de zorg door Gloria ingeperkt is zult gaan missen?
Sels: “Mijn boek is een tijdsopname. Het eindigt op het moment dat Gloria naar school zal beginnen gaan en ze in het stadium komt dat ze dingen meemaakt die ze zich later zal herinneren. Ik schrijf over een periode waarin Gloria in het centrum van mijn leven stond en ik in het hare, maar ik kan me goed voorstellen hoe die slinger weer de andere kant zal opgaan. Dan kan ik ook op dat vlak een voorbeeld voor haar zijn en tonen dat persoonlijke ontwikkeling iets positiefs is, dat er naast die zorgende, dienende papa ook een andere bestaat. “
—
Eerder verschenen in Knack
