Gebruikers waarde laten creëren
[Recensie] Het is tegenwoordig bijna niet meer voor te stellen, maar er was ooit een tijd vóór Facebook en Instagram, YouTube, Über en AirBnB. Digitale platforms, plekken waar verschillende gebruikersgroepen elkaar kunnen vinden, hebben de samenleving diepgaand veranderd. Maar wat zijn digitale platforms precies? Hoe steekt hun businessmodel in elkaar? Welke invloed hebben ze op de economie en samenleving? Zitten er negatieve kanten aan de opkomst van de platformeconomie, en zo ja, wat kunnen we eraan doen? Op dit soort vragen geeft Handboek platformeconomie, van economen Paul de Bijl, Nicolai van Gorp en Gelijn Werner, antwoord.
Digitale platforms verschillen wezenlijk van traditionele bedrijven. Ze voegen zelf geen waarde toe – bijvoorbeeld door een nieuw en innovatief product te verkopen –, maar stelt gebruikers in staat om waarde te creëren. Ze hebben geen producerende, maar een faciliterende rol. De toegevoegde waarde van een platform ligt in het verhelpen van een marktfrictie: een plek waar vraag en aanbod (nog) niet optimaal bij elkaar samenkomen. In die zin zijn ze een zegen voor de economie.
Nadelen
Maar met het gebruik van digitale platforms zijn ook nadelen verbonden. Misschien wel het bekendste voorbeeld daarvan is het schandaal rondom Facebook en Cambridge Analytica. Door gebruik te maken van de persoonlijke informatie van tot 87 miljoen gebruikers (!) voor politieke doeleinden, zette de casus in één klap twee vraagstukken op scherp. De eerste is hoe digitale platforms omgaan met privacygevoelige informatie. De tweede is: wat is de invloed van digitale platforms op democratische processen?
Dat zijn echter niet de enige problemen die dit nieuwe bedrijfsmodel met zich meebrengt. Door hun rol als bemiddelaar is het niet altijd even duidelijk welke status een platform heeft ten opzichte van haar gebruikers. Zijn de maaltijdbezorgers van Deliveroo ZZP’ers in opdracht van het platform, of werknemers? (De Hoge Raad oordeelde het laatste.) En draagt Facebook een verantwoordelijkheid voor het nepnieuws dat er op het platform wordt verspreid, en zo ja, welke?
Regulering
Voor al deze vraagstukken is er regulering nodig. Het is onwaarschijnlijk dat platforms zelfstandig de problemen op zullen lossen die ze zelf (bedoeld of onbedoeld) introduceren. Maar gezien hun nieuwe businessmodel, is het maar de vraag welke vorm van regulering het best de belangen weegt. Te strenge regulering doet innovatie stagneren. Een lakse houding daarentegen kan tot gevolg hebben dat de samenleving geheel in de greep komt van grote spelers als Google en Amazon. Beleidsmakers staan de komende jaren voor een enorme uitdaging om de platformrevolutie in goede banen te leiden.
Het lezen van Handboek platformeconomie is daarbij een uitstekend startpunt. Het boek zet op heldere wijze uiteen wat platforms zijn, hoe de internetrevolutie hen mogelijk maakte, en wat hun voordelen zijn voor de economie. De auteurs zoomen uitgebreid in om de problemen die ze veroorzaken, en schetsen enkele oplossingsrichtingen. Maar dat betekent absoluut niet dat de vraagstukken rondom digitale platforms daarmee een oplossing hebben gevonden. Integendeel, de komende jaren zullen uitwijzen hoe deze nieuwe markt zich ontwikkeld – en of de samenleving bestand is tegen het gemak én de problemen die dat met zich meebrengt.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
