Over de toekomst van de literaire uitgeverij
[Recensie] Literaire uitgeverij Cossee bestaat twintig jaar en dat is de aanleiding om een essaybundel uit te geven. In Het belang van de boerenzwaluw wikken en wegen een aantal auteurs de toekomst van de literaire uitgeverij.
Het lijkt wel alsof er de afgelopen jaren een stroom boeken verschijnt die over lezen gaan, over boeken zelf en alles wat erbij komt kijken om een verzameling letters betekenis te geven, in boekvorm te gieten en aan de man te brengen. Zijn die meta-boeken het sein dat het slecht gaat met het lezen, als een laatste buiging voor het doek definitief valt? Of is het een opstap naar een gunstiger boekenklimaat? Het belang van de boerenzwaluw. Over de toekomst van de literaire uitgeverij, het boekje dat 20 jaar uitgeverij Cossee markeert, leunt voorzichtig tegen het laatste aan.
Biodiversiteit
De boerenzwaluw uit de titel geeft het al aan: de literaire uitgeverij is noodzakelijk om de biodiversiteit van het uitgeefbedrijf te garanderen en verschillende bijdragen in de bundel staan er dan ook bij stil. Voor Eva Meijer is een boek in de wereld brengen een lange vertaalslag: “De schrijver vertaalt de wereld naar een boek, dat boek moet weer naar de kranten, radio en andere media vertaald worden om bij de lezers terecht te komen. Een uitgeverij neemt een deel van het vertalen op zich.” Door de auteur een deel van het ‘prozaïsche’ werk uit handen te nemen (excuus voor de belegen woordspeling) en af te schermen van ruis, zoals Meijer het noemt, kan die zich toeleggen op het schrijven. De zakelijke kant van een uitgeverij is als een geslachtsziekte: je weet dat ze bestaan, maar weinigen willen er openlijk over praten. En dan heet een onafhankelijke uitgeverij “een vrijplaats binnen de neoliberale staccato-economie” of is de plek “waar het publieke discours zuurstof krijgt”. Zoals de Vlaamse auteur Marnix Peeters het recent nog verwoordde: “het boekenvak is een sector die commercieel is, maar het van zichzelf niet mag zijn.” Arnon Grunberg voelt die paradox haarfijn aan. “Hoezeer literaire uitgeverijen ook de neiging hebben vroom te doen over hun werkzaamheden, de wetten van de economie slaan de uitgeverij niet over, zoveel mag duidelijk worden.” Anderzijds wijst hij er – in navolging van Bourdieu – op dat er naast geld ook cultureel, sociaal en ander kapitaal te verwerven valt.
Toekomst van de uitgeverij
Dat er voor de onafhankelijke literaire uitgeverij een toekomst is weggelegd, mag duidelijk zijn. Hoe die eruit zal zien is mij na het lezen van deze bundel niet duidelijk en dat hoeft ook niet. De toekomst is hoe dan ook te weerbarstig om te voorspellen. Maar meer dan ooit heeft deze tijd nood aan auteurs die wars van commerciële logica de wereld waarin we leven begrijpelijk proberen te maken in de vorm van fictie en non-fictie. Om de literaire uitgeverij te ondersteunen kan de overheid meer doen dan de sporadische lauwe leesbevorderingscampagne. Waarom geen belastingverlaging, die de auteurs en de uitgeverij wat extra ademruimte geven? De BTW voor periodieke publicaties, in België tenminste, bedraagt 0%, waarom zou hetzelfde dan niet kunnen voor boeken (België 6%, Nederland 9%)? Ten slotte valt de toegevoegde waarde van het betere boek niet in procenten te vatten, toch?
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
