God en oorlog door generaties heen
Het uitgebreide dagboek van de vader van auteur Corien van Zweden wordt voor haar de aanleiding tot een persoonlijke zoektocht naar haar vader en haar grootvader én ook naar zichzelf. Corien zoekt informatie bij het NIOD en bezoekt kamp Vught en de gevangenis in Utrecht waar haar grootvader heeft gezeten. God en oorlog zijn door de jaren heen steeds terugkerende thema’s. Zo laat dit boek iets zien van het veranderende geloof door de generaties heen en dan wel specifiek in gereformeerde kring. Voor de kenners / fijnproevers: de familie Van Zweden behoort tot de synodaal Gereformeerde Kerken, ze zijn zeg maar ‘gewoon’ gereformeerd, dus ze behoren niet tot de strenge varianten die we in de biblebelt tegenkomen.
Trouw
Indrukwekkend is het verhaal van de arrestatie van Jaap, de grootvader van Corien en de gelovige rust waarmee hij de politieagenten in zijn huis tegemoet treedt. Deze gebeurtenis staat in het familiegeheugen gegrift. Jaap leeft in rotsvast gelovig vertrouwen en vindt daarin rust in de tijd dat hij in een kamp zit opgesloten. Zijn openlijke gebed valt andere gevangenen op en zij vragen hem om ook voor hen te bidden. Zo komt Corien tot de conclusie van “… een diepgelovige man die onder de meest barre omstandigheden trouw bleef aan zijn God” (p. 130).
Kees schrijft na de oorlog zijn herinneringen op, zijn dagboeken groeien uit tot ordners met meer dan 6000 getypte bladen. “Kees schrijft over discussies, boeken, nachtmerries, analyses, foto’s, egodocumenten, herinneringen, films en krantenstukken – allemaal met de oorlog als onderwerp” (p. 27).
Ook Kees is een gelovig mens zoals hij in 1991 in zijn dagboek opschrijft: “Er is in dit dagboek geen ander brandpunt dan geloof. Als het waar is dat de mensen het in de toekomst zonder geloof kunnen stellen, dan zal niemand iets met die teksten van mij kunnen aanvangen, ook m’n eigen kinderen niet”(p. 74). Toch merkt Kees om zich heen – hij is journalist bij Trouw – maar ook bij zichzelf een duidelijke verandering. Waar zijn vader Jaap geloofde zonder een spoor van twijfel, daar groeit Kees toch mee met het klimaat van zijn tijd waarin de samenleving seculariseert en het godsbeeld verandert. Kees ervaart die verandering als een worsteling en voelt de spanning tussen de religieuze traditie en actuele levenservaringen: “Als ik mijn godsbeeld alleen kan redden door Auschwitz te vergeten, dan red ik dat godsbeeld liever niet”(p. 98).
Kees is gefascineerd door de oorlog en legt een grote verzameling boeken over dit onderwerp aan. “Zou Kees van Zweden eigenlijk wel doorhebben dat de Tweede Wereldoorlog al een tijdje afgelopen is?” vroeg één van zijn collega’s bij Trouw zich af. Die opmerking typeert hoe Kees altijd met de oorlog is blijven leven en Corien schrijft dan ook: “Het lijkt erop dat Kees het als zijn levenstaak beschouwde om over God en de oorlog te blijven schrijven”(p. 267).
Worsteling
Corien heeft een levendige manier van schrijven en weet zo het leven en de tijd van haar grootvader en haar vader goed te schetsen zodat de lezer erbij betrokken raakt. Zij herkent zichzelf in de gelovige worsteling van haar vader die bij haar alweer een stap verder is omdat zij opgroeit in een andere tijd. Bovendien maakt de theologische studie die zij volgt het nodige bij haar los waardoor zij afscheid neemt van het traditionele gereformeerde geloof.
Mensen die in een protestants milieu zijn opgegroeid, zullen veel van zichzelf en de geestelijke veranderingen door de generaties heen in dit boek herkennen. Intrigerend is ook hoe langdurig en intens de oorlog nawerkt in het leven van mensen.
Corien van Zweden is journalist en schrijfster. Van haar verschenen Biografie van de baarmoeder en Borsten.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
