Moraliteit in de wereld van vandaag
[Recensie] Het klopt wel, maar het deugt niet laat de maatschappij zien als een ‘amoreel universum’. De persoonlijke moraal van medewerkers speelt nauwelijks (nog) een echte rol in nogal wat bedrijven en organisaties. Veel bedrijven zijn ook na de financiële crisis van 2008 de randen blijven opzoeken van het acceptabele – zelfs als ze grotendeels in overheidshanden zijn, zoals ABN-AMRO – zo signaleert de auteur Stevo Akkerman. En onze politici, richten zij zich op rechtvaardigheid of zijn ze misschien huiverig voor moraal?
Het al dan niet morele handelen
Akkerman (1963), journalist en columnist voor Dagblad Trouw spreekt voor dit boek over de praktijk en achtergronden van het al dan niet morele handelen met een interessant palet aan kopstukken en critici uit het bedrijfsleven, het onderwijs en de gezondheidszorg. Aan het woord brengt hij onder anderen journalist Joris Luijendijk, filosoof Paul van Tongeren, zorgverzekeraar Wim van der Meeren, accountant Antoinette Dijkhuizen, Buurtzorg-oprichter Jos de Blok, pedagoog Gert Biestra, econoom Tomáš Sedláček, treasurer Jim Rokakis, (inmiddels toenmalig) president-commissaris Hans Smits filosoof en oud-Shell medewerkers van Shell Johan Siebers, oud-hoogleraar maatschappelijke bestuurskunde Gabriël van den Brink en Tineke Ceelen van de Stichting Vluchtelingenwerk. De titel van Akkermans’ boek is ontleend aan het gesprek met Egbert Eeftink, KPMG-bestuurder.
Zijn essayistische vraaggesprekken belichten kort en bondig ervaringen van en reflecties op ervaringen en overwegingen die zijn gesprekspartners te berde brengen. Zo biedt dit boek een caleidoscopisch beeld van het thema. Het gaat onder meer over de mechanismen die een doorslaggevende rol spelen in het moreel indifferent handelen in de wereld van organisaties en bedrijven. Ook gaat het erover dat eenvoudige ‘remedies’ nauwelijks voorhanden lijken te zijn. En dat afkeurend reageren ook geen zinnige bijdrage levert in de richting van verbetering. Het boek uit 2016 is – helaas – verrassend actueel, een enkele woordvoerder vervult inmiddels – anno 2023 – een andere functie. De overwegingen, dilemma’s en verhalen brengen in de kern essenties in beeld van een heden ten dage nog steeds bestaand spanningsveld van moraal in het klein en in het groot.
Pregnante uitspraken
Een zeker vermeldenswaard element aan Akkermans’ boek is dat het een aantal pregnante beschouwende uitspraken bevat. Dat hangt samen met de stijl die vlot is en voor een uitstekende leesbaarheid zorgt. Een paradoxaal klinkende uitspraak van bijvoorbeeld Van Tongeren is: “Idealen lijken alleen maar terrein te verliezen, naarmate de codes regels en protocollen oprukken.” En van Sedláček:”Wetenschap heeft de plaats van religie ingenomen en nu gaat het in golven: we hebben de tijd van de sociologie gehad, die van de psychologie, de filosofie, en nu is het de beurt aan de economie. En dan krijg je economische antwoorden op alle dilemma’s van het leven. Alsof andere antwoorden niet even relevant of relevanter kunnen zijn.”
Akkerman won in 2017 won de J.L. Heldringprijs, voor de beste columnist en zijn roman Donderdagmiddagdochter werd bekroond met de CLO Literaire Juryprijs en de Vlaamse prijs voor het Beste Spirituele Boek. Het klopt wel, maar het deugt niet is een brengt een gewichtig thema op een lichtvoetige, maar niet oppervlakkige manier in beeld.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
