Symbool van het christendom
Het is bijzonder dat een oud en wreed martelwerktuig als het kruis na een aantal eeuwen tot een ‘veilig’ symbool van het christendom is geworden en sindsdien niet meer valt weg te denken.
Min of meer losgemaakt van zijn historische achtergrond, staat het kruis nu symbool voor de weg die God in zijn Zoon Jezus Christus voor mensen is gegaan. De middeleeuwse theoloog Thomas van Acquino zegt daarom ook: “Vandaar dat een beeld dán ‘schoon’ genoemd kan worden, wanneer het de zaak, ook wanneer die op zich lelijk is, volkomenheid voorstelt” (p. 40).
Grondige verkenning
Alfred Bronswijk, PKN predikant, wijdt een studie aan het kruis in dit boek Het kruis. Het boek is zeer helder, bijna didactisch, opgezet. Ieder hoofdstuk begint met een korte inleiding waarin Alfred Bronswijk uiteenzet wat de lezer in dit hoofdstuk kan verwachten. Hij stelt ook voortdurend vragen die bij de lezer zouden kunnen opkomen en beantwoordt deze vervolgens. Aan het einde van ieder hoofdstuk trekt hij een aantal conclusies.
Deze opzet maakt dat het boek – dat vol informatie zit van bijbelse, theologische en (kerk)historische aard – toch leesbaar blijft al is enige voorkennis en affiniteit met de christelijke religie wel wenselijk.
Verbeeld geloof
“Beeldvragen zijn geloofsvragen” zo maakt Alfred Bronswijk de lezers voortdurend duidelijk want christelijke kunst is uitdrukking geven aan het geloof en zo wordt het een manier van verkondigen om mensen bijbelse verhalen duidelijk te maken.
Opvallend is dat het kruis niet exclusief christelijk is want de symboliek van deze geometrische figuur is al ouder en universeler.
In het boek wordt de historische gang van zaken rond de kruisiging uitgelegd en komt ook de plaats van de kruisiging ter sprake. In dat verband is er veel aandacht voor de Heilige Grafkerk in Jeruzalem.
Wat hierbij opvalt zijn de vele legendarische verhalen rondom de ontdekking van het kruis van Christus, die wordt toegeschreven aan Helena, de moeder van keizer Constantijn.
Pas vanaf de 11e eeuw wordt de lijdende Christus aan het kruis afgebeeld en waar dit aanvankelijk nog vrij ingetogen gebeurde, is er een ontwikkeling te zien waarbij het lijden, de wonden en het bloed steeds krachtiger en plastischer worden verbeeld. Dat heeft alles te maken met een theologische ontwikkeling die steeds meer de nadruk legt op het plaatsvervangend lijden van Christus die sterft voor zondige mensen.
Beeldenstorm
Ook de beeldenstorm krijgt aandacht in het hoofdstuk De strijd om het kruis. Hier wordt ook aandacht besteed aan hedendaagse afbeeldingen van het kruis en een veranderende betekenis. Het kruis wordt nu symbool van de lijdende mensheid en krijgt een bredere uitstraling.
In Het kruis is veel informatie bij elkaar gebracht en wie de tijd neemt om dit boek te lezen, krijgt aan de hand van dit christelijke symbool ook inzicht in theologische ontwikkelingen binnen het christendom. Alfred Bronswijk, promoveerde in 2021 op zijn onderzoek ‘God en zijn beelden’ en publiceerde boeken over christelijke kunst, symbolen en schreef poëtische en liturgische teksten.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
