Overleven in het riool
[Recensie] Pam Jenoff is een Amerikaanse auteur van historische romans. Ze heeft haar master in geschiedenis gehaald in Cambridge en werkte van 1996 tot 1998 voor het Amerikaanse consulaat in Krakau. In deze periode heeft ze haar expertise ontwikkeld over Pools-Joodse relaties en de Holocaust. Werkend aan zaken als het behoud van Auschwitz en de teruggave van Joodse eigendommen in Polen, ontwikkelde Pam nauwe contacten met de overlevende Joodse gemeenschap. Het meisje met de blauwe ster is geïnspireerd op het waargebeurde verhaal van een kleine groep Joden die de Tweede Wereldoorlog heeft overleefd in het rioolstelsel van Lviv in Polen.
Sadie woont met haar ouders in Krakau wanneer de Tweede Wereldoorlog uitbreekt. Al snel verslechtert de situatie voor de Joden in die stad. Alle Joden, dus ook Sadie en haar familie, verhuizen daardoor naar het getto waar de levensomstandigheden steeds slechter worden. Op een dag worden alle Joden uit het getto gehaald en op transport gesteld. De vader van Sadie weet gelukkig nog een uitweg. Met Pawel, een Poolse rioolwerker, leidt hij zijn gezin samen met twee andere families het riool in, waar ze veilig zullen zijn voor de nazi’s.
Uiteindelijk bereiken alleen Sadie en haar zwangere moeder en de familie Rosenberg (oma, vader en zoon) een kleine kamer, diep in het riool, dat voortaan hun thuis zal zijn. Pawel zorgt wekelijks voor het voedsel dat hij voor hen weet te vinden. Sadie verveelt zich en gaat soms voor een rooster van het riool staan waar ze een klein beetje van het leven buiten het riool kan zien. Levensgevaarlijk en dus verboden maar Sadie kan de verleiding niet weerstaan. Op een dag wordt ze door Ella, een Pools meisje van haar leeftijd, ontdekt. Ella is ook eenzaam, haar stiefmoeder collaboreert met de nazi’s en daardoor heeft Ella al haar vriendinnen verloren. En Krys, haar verloofde is naar het front vertrokken toen de oorlog uitbrak, ze heeft niets meer van hem vernomen. Ondanks het gevaar ontwikkelt zich een vriendschap tussen de meisjes en als Pawel op een dag niet meer op komt dagen, wordt Ella ook voor de andere verstopte Joden de enige verbinding met het bovengrondse leven. Hun lot ligt in haar handen.
Jenoff weet perfect de sfeer op te roepen van het leven in het riool: smerig, koud, nat, geen privacy, altijd te weinig te eten en een allesoverheersende stank. Mensonterend dus maar wel realiteit voor dat kleine groepje Joden die zo moest zien te overleven. Pijnlijk duidelijk wordt ook dat de Joden in Krakau op weinig steun van de plaatselijke bevolking hoefden te rekenen. Niet zo gek overigens want ook hun lot was uiteindelijk niet rooskleurig. Jenoff vertelt het verhaal vanuit twee perspectieven: dat van Sadie en dat van Ella. Beide personages worden door haar goed uitgewerkt en krijgen voldoende diepgang mee. De schrijfstijl van de auteur is aangenaam, het verhaal leest, mede door het wisselende perspectief vlot. Ondanks alle ellende waarmee de hoofdpersonen worden geconfronteerd is Het meisje met de blauwe ster tóch een verhaal over hoop, hoop op een betere toekomst. Een mooi en indrukwekkend verhaal dat ik graag beloon met drie-en-een-halve ster.
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
