Onzekere geschiedenis
Dit vlot geschreven boek Het Nazicomplot beschrijft de aanloop van de geheime top van Roosevelt, Churchill en Stalin in Teheran en de Duitse poging om hen hier te vermoorden. Het is historisch gezien een verhaal met losse eindjes en daarom niet waterdicht te bewijzen. Deskundige historici zullen bij dit boek wellicht de wenkbrauwen fronsen en afdoen als te speculatief maar onderhoudend om te lezen is het wel. Geschiedenis kan gewoon spannend zijn zoals de ondertitel Het geheime plan om Roosevelt, Stalin en Churchill te vermoorden tijdens de Tweede Wereldoorlog al suggereert.
Boeiend is de historische aanloop naar deze geheime top in november 1943. In diverse hoofdstukken – die vaak op een intrigerende manier eindigen en aanzetten tot verder lezen – wordt geschakeld tussen diverse locaties en landen op weg naar deze gebeurtenis.
In een flink deel van het boek lezen we over onder andere de Japanse aanval op Pearl Harbor en het Russische tegenoffensief na de Duitse inval in Rusland; de Russische troepen ontvangen Amerikaanse steun. Hitler noemt in een toespraak Roosevelt net als Churchill onder deel van de “Angelsaksisch-Joods-kapitalistische wereld” (p. 57).
Roosevelt ziet het belang van geallieerde samenwerking en zegt in een gezamenlijke persconferentie met Churchill in januari 1943: “Het gaat hier niet om één front, één oceaan of één continent, maar letterlijk om de hele wereld. Daarom zien de premier en ik dit wereldomspannende aspect als volstrekt uniek” (p. 68). Ook spreekt hij over de ‘onvoorwaardelijke overgave van Duitsland, Italië en Japan’. Hij dringt lange tijd aan op een gezamenlijke top samen met Stalin.
Bijzonder is het hoofdstuk over de beruchte Wannsee conferentie waar concrete plannen voor de Holocaust worden gemaakt en het verhaal over de Duitse bevrijding van Mussolini die na de inval van de geallieerden in Italië gevangen is gezet.
Eenheid
Interessant is het langdurige proces van de geheime top in november 1943 in Teheran en de beschrijving van alle voorbereidende besprekingen om deze ontmoeting tot stand te brengen.
Roosevelt zegt bij deze ontmoeting: Elk van ons baseert zijn beslissingen op de verlangens en ideeën van zijn eigen volk. Maar hier in Teheran hebben we bewezen dat verschillende idealen ook een eenheid kunnen vormen en dat we samen kunnen strijden voor het welzijn van onszelf én de wereld” (p. 328). Na de conferentie wordt de ‘Verklaring van de Drie Mogendheden’ uitgebracht.
Men weet dat er een Duitse missie is om de drie geallieerde wereldleiders te vermoorden maar alles gaat goed en de leiders zijn niet in gevaar gekomen. Vervolgens komt de geloofwaardigheid van het Duitse complot ter sprake waarbij argumenten voor en tegen kort de revue passeren. Het komt er uiteindelijk op neer dat er geen sluitend bewijs is dat de Duitsers dit van plan waren maar er zijn wel tal van aanwijzingen.
Zwakke gezondheid
Ontroerend is de beschrijving van het sterven van Roosevelt – die al lange tijd een zwakke gezondheid had – en de reacties daarop in Amerika en in de wereld.
Hoewel de essentie van de historische basis van dit boek niet helemaal betrouwbaar is, brengt het boek het verleden wel op boeiende wijze dichterbij omdat de schrijvers in staat zijn het verleden echt tot leven te wekken.
Brad Meltzer is schrijver van non-fictie en thrillers en presentator van de tv show History Channel. Josh Mensch is tv producent en richt zich op Amerikaanse geschiedenis en cultuur. Hij schrijft voor History Channel en National Geographic.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
