Alleen in een verstilde wereld
Deniz Kuypers mag gerust een veelbelovend schrijver genoemd worden. Zijn eerste boek Dagen zonder Dulci (2013) werd overal goed ontvangen en met zijn nieuwe roman Het ruisen van de wereld veroverde Kuypers een plekje op de longlist van de BNG Bank Literatuurprijs 2014. Het ruisen van de wereld vertelt het verhaal van een Amerikaanse dertiger die op een begrafenis een oude vlam ontmoet. Dit zou het begin kunnen zijn van een heftige opleving van een verloren romance of een spectaculaire oprakeling van grote geheimen uit hun verleden, ware het niet dat Moss leeft in een wereld die voor altijd stil lijkt te staan. Dit blijkt het gevolg van, komaan, toch één groot geheim uit het verleden.
De held van dit verhaal is Moss, een ex-echtgenoot en ex-werknemer bij een comupterbedrijf die (wellicht begrijpelijk) gepreoccupeerd is met eenzaamheid en vergankelijkheid. Zijn leven wordt bewoond door geesten uit het verleden: oud-klasgenoten, ongeboren kinderen, een ex-vriendin en een ex-vrouw. Overal waar hij kijkt lijkt Moss de dood te zien. Deze enigzins zwartgallige fascinatie is overigens lang niet altijd deprimerend, soms zijn de hersenspinsels over de dood bijna vrolijk:
‘Hij stelde zich voor dat de kist straks achter een gordijn zou verdwijnen en opgehaald zou worden door mannen in witte pakken. Ze zouden de kist meenemen naar de hoogste bergtop en vannacht, wanneer niemand het zag, zou hij het heelal in worden geschoten.’
Niet alleen de doden in dit boek zijn gestopt met leven. Moss lijdt een eenzaam bestaan; teruggetrokken in het huis van zijn overleden ouders vult hij zijn dagen met het niet-schrijven van een roman die al twintig jaar in de maak is. Hij doorbreekt dit isolement aan het begin van de roman door de begrafenis bij te wonen van een oud-professor van hem. Met deze professor Coleman deelde hij een liefde voor literatuur en een afgezonderd leven. Coleman is uiteindelijk in eenzaamheid gestorven in een houten hutje in de besneeuwde bossen bij Merton, een ‘godvergeten bergstadje’ aan de oever van een groot meer.
Op zoek naar een tweede leven
De roman begint met de begrafenis van deze oud-professor. Het is de lezer, en Moss zelf, in eerste instantie niet helemaal duidelijk waarom hij deze ceremonie bijwoont. Is het zijn interesse in de dood, in het afscheid nemen? Het wordt echter steeds duidelijk dat Moss juist geen afscheid wil nemen: hij wil het verleden juist vasthouden, zich eraan vastklampen. Hij is naar de begrafenis gekomen om op zoek te gaan naar het verleden en wellicht zelfs naar een kans om zijn tot stilstand gekomen leven weer op te pakken. Dat verleden krijgt vorm in de figuur van Dani, een ex-vriendin die hij op de begrafenis voor het eerst sinds lange tijd weer ontmoet.
Ook Dani is niet bepaald een opbeurend personage. Haar leven na de relatie met Moss is alles behalve vrolijk geweest en heeft haar vervormd tot een verbitterde vrouw met overgewicht die haar zojuist overleden man een pijnlijker einde toe had gewenst dan hij uiteindelijk kreeg:
‘Chip had me alles ontnomen en nu gebeurde hem hetzelfde. Ik wilde dat hij dat doorhad, dat hij het verlies van zijn lichaam, zijn libido, zijn gehoor, zijn verstand, zijn stem – alles! – echt zou voelen, maar dat werd hem bespaard.’
Dani is vervuld met wrok en deze pijnlijke bekentenis blijkt niet uitzonderlijk te zijn; ze kan niet anders dan rancune spuwen. Tegelijkertijd lijkt ze zo hevig te hunkeren naar genegenheid en gezelschap, dat Moss haar ervan verdenkt hem te achtervolgen, op zoek naar de liefde die ze ooit deelden.
Beheersing en controle
Beetje bij beetje legt Kuypers de geschiedenis van Moss en Dani’s relatie bloot. Met grote beheersing laat hij steeds iets meer licht schijnen op de belangrijkste gebeurtenis uit hun verleden: de eerste belangrijke dood in Moss’ leven, die zijn en Dani’s leven voor altijd stil zou zetten. Kuypers heeft een uitstekende controle over zijn personages en zijn verhaal. Hij geeft de lezer steeds net genoeg informatie om nieuwsgierig te blijven, zonder plagerig te worden. Zijn personages hebben een duidelijke eigen stem en gedragen zich nooit ongeloofwaardig. Bovendien weet Kuypers dit alles te vatten in heerlijk simpel, poëtisch taalgebruik waarmee hij de lezer meeneemt in een wereld van dromerige ruisloosheid.
Moss is constant bezig zijn eigen leven te begrijpen door middel van metaforen die hij vindt in de directe wereld om hem heen. Wanneer deze metaforen steeds doorzichtiger en chaotischer worden is dit dus een gevolg van Moss’ gemoedstoestand; hij raakt meer en meer verward. De thematiek is niet bepaald wereldschokkend en de personages zijn zeker niet nieuw, maar Kuypers laat met dit boek zien dat hij de bekende literaire trucs zonder moeite naar zijn hand kan zetten.
—
Eerder verschenen op Recensieweb
