Intelligente roman met een spannend tintje, maar met vlakke personages
[Recensie] Na het winnen van de Booker Prize in 2013 voor haar roman Al wat schittert – met haar destijds achtentwintig jaar was ze de jongste auteur ooit – komt Eleanor Catton (1985) eindelijk met haar langverwachte nieuwe roman; Het woud van Birnam. In deze intelligent geschreven roman, waarvan de titel een Shakespeareaanse knipoog is naar het Marsbos uit Macbeth – het toneelstuk over keiharde ambitie, schuld en onschuld – is Catton een heel andere weg ingeslagen door een misdaadroman te schrijven.
Ideeënroman
In deze meerlagige ideeënroman, die zich afspeelt in Nieuw-Zeeland, zoekt een links-idealistisch en verdekt opererend tuinderscollectief naar grond dat in onbruik is geraakt, om die te benutten voor het verbouwen van groenten. Het is een noodlijdend project waar veel geld ingepompt moeten worden om het een kans van slagen te bieden. Mira Bunting, de officieuze leider van Birnam Wood, vindt op 500 kilometer afstand een groot perceel in het fictieve plaatsje Thorndike in het natuurreservaat Korowai, waar de verlaten boerderij van Owen en Jill Darvish staat. Een serie oppervlakkige aardbevingen heeft een aardverschuiving veroorzaakt, die enkele dodelijke slachtoffers heeft gekost en een stuk snelweg verwoest. Hierdoor is het landgoed slecht te bereiken en juist daardoor een uitgelezen plek voor de uitbreiding van Mira’s plannen.
Maar er blijken meer kapers op de kust wanneer Mira onverhoeds iemand tegenkomt die met zijn vliegtuig op het landgoed is geland. Hij hult zich in nevelen en weet in haar iPhone in te breken om te achterhalen wie ze is en wat het doel is van haar bezoek aan Thorndike. Het blijkt de opportunistische miljardair Robert Lemoine te zijn, oprichter van de Amerikaanse bewakingsfirma Autonomo, die Mira een fiks bedrag biedt om te investeren in Birnam Wood. Hij vertelt haar dat hij bezig is om een overlevingsbunker te bouwen, maar ze komt er achter dat hij het op een akkoordje heeft gegooid met Owen Darvish. Hij geeft ruiterlijk toe te lonken naar het Nieuw-Zeelandse staatsburgerschap. Met deze informatie refereert Catton indirect aan Peter Thiel, de medeoprichter van onder andere PayPal en investeerder in Facebook.
Onfortuinlijke dode
Om de boel te bewaken heeft Lemoine zijn drones en een troep beveiligers ingezet. Wanneer er een dode valt door de onfortuinlijke, maar ongewilde actie van de vriendin en collega van Mira, krijgt Lemoine de dames volledig in de tang, door voor het lijk een ‘persoonlijk’ ongeluk te ensceneren.
Tony Gallo, een voormalig lid van de tuindersgroep en ex-vriend van Mira, heeft jaren eerder na een ruzie het hazenpad gekozen, maar maakt plotseling zijn opwachting bij een vergadering. Hij had ‘zichzelf willen bewijzen dat hij niet het zoveelste marxistische cliché was, niet de zoveelste salonsocialist met zachte handjes en zelfingenomen meningen die over de arbeidersklasse theoretiseerde zonder zelf ooit ook maar een dag zwaar werk te hebben gedaan.’ Hij vertrouwt de zaak niet, ontdekt dat het verhaal over de bunker bezijden de waarheid is en dat Lemoine bezig is om in het geheim een zeldzaam mineraal te delven en daardoor verantwoordelijk is voor de aardverschuiving. Wat volgt is een kat-en-muisspel, waarbij iedereen zijn eigen hachje probeert te redden.
Klimaatfictie
Na het wat trage eerste deel, komt Catton goed op stoom en krijgt het verhaal vaart. Ze weet de lezer haar spannende klimaatfictie in te trekken en de aandacht vast te houden, maar de plotwendingen zijn wel wat voorspelbaar. Ondanks de originele verhaallijn, het mooie proza en het feit dat Catton overduidelijk weet waar ze over schrijft, blijven de karakters vlak. Ze heeft zich meer gericht op de plot dan op de karakterontwikkeling. Haar personages zijn óf goed, óf slecht, zonder al te veel nuance, wat ervoor zorgt dat de lezer het boek met een ietwat onbevredigd gevoel dichtslaat.
—
Eerder verschenen op Met de neus in de boeken
