Hoogmoed komt voor de oorlog
[Recensie] Toeval bestaat niet, zegt men. Toch was het een merkwaardige samenloop van omstandigheden dat Poetin’s krankjorume Oekraïne-oorlog in 2022 startte toen de vulpeninkt waarmee dit boek geschreven was, nog nat was. In het nawoord vertelt de schrijver John-Alexander Janssen dat de Oekraïense oorlog in 2018 die hij beschrijft, niets te maken heeft met de 2022-oorlog, en hij daarom zijn boek dan ook niet aangepast heeft.
Die 2018-oorlog, en daarmee journalist Andriy Reremenko die iets moet gaan doen waar hij geen nee tegen kan zeggen, is één van de pijlers waarop het verhaal rust. Andere pijler: in Dar es Salaam komt Joseph Nyale in aanraking met een sloopwerf voor schepen, en nog één: de aan de zelfkant levende Dennis Kamp kan met een onverwacht plannetje eindelijk wat geld binnen harken. Klinkt dat warrig, onsamenhangend? Niet meer als u dit boek hebt gelezen.
Want we leven in een geglobaliseerde wereld. Met al die verspreide mensen/pijlers laat Janssen zien hoe dat op elkaar inspeelt, en met name wat de gevaren zijn. Ene Roemer de Haan speelt de hoofdrol – nou ja, dat zou hij willen. Hij is wel een haantje apart, maar ook opvliegend, ongeduldig en vooral, vooral ambitieus.
Hij gaat – weet hij zeker – de scheepsrederij van zijn schoonvader overnemen. Grotere zaken doen, meer geld verdienen, de grootste speler ter wereld in de scheepvaart worden. Jammer genoeg vindt zijn schoonvader daar heel iets anders van, wat volgt is een langdurige onderhuidse ideeënstrijd.
Genoeg aanknopingspunten voor een flitsend verhaal. Flitsend als in: over de hele aardbol elkaar beïnvloedend, terwijl het voor ieder personage individuele handelingen zijn, met persoonlijke gevolgen. Dat frame is behendig opgezet door de schrijver, en wordt in rustige stappen uitgewerkt. Stappen die efficiënter genomen hadden kunnen worden en waarmee het boek dunner maar vooral boeiender was geworden. Deze lezer kreeg af en toe moeite om door de woordenbrij heen te komen voordat er weer een punt was gemaakt. Die lezer sluit niet uit dat ongeduld hem daarbij parten speelde, maar onttrekt zich evenmin aan de indruk dat het epos minder … Bijbelse vormen had hoeven aannemen.
Roemer de Haan lijdt, zoals gezegd, aan grootste dromen en ambities, die hij zo snel mogelijk tot realiteit wil maken. Godzijdank dient zich een gouden kans aan. De uitwerking dat plan lijkt simpel en lucratief. Intussen vermengen de avonturen van eerdergenoemde Andriy Reremeko, Joseph Nyale en Dennis Kamp zich met die van Roemer. De climax die daarop volgt, is de apotheose van het boek.
Het verhaal is duidelijk en goedgeschreven, de karakters komen levendig uit de verf. Janssen maakt er een volwassen epos van, misschien iets te uitgebreid, de zijstapjes naar minder interessante bijfiguren worden op een gegeven moment wat hinderlijk omdat ze niet genoeg bijdragen aan het verhaal. We snappen al dat de wereld tot een huiskamer gereduceerd is, dat daar volop misbruik van wordt gemaakt, en we zitten uiteindelijk niet te suizebollen van verrassing als de clou komt.
Met de pointe van zijn stelling dat te verregaande globalisering niet persé positief hoeft te zijn – om het mild uit te drukken – , zijn we het natuurlijk eens. Daar hoeft de titel (Va Banque – Alles of niets) ons niet bij te helpen. Dat feit wordt bijna dagelijks bewezen. Identiteitsfraude, belastingparadijzen, oplichting, scammen, smokkel en contrabande zijn meer gemeengoed dan uitzondering. Een kleine wereld biedt kansen, maar helaas niet alleen aan de good guys.
—
Ook verschenen op Nico’s recensies
