Een behoorlijk beklemmend verhaal
[Recensie] Ik ontsnapte uit Auschwitz van Rudolf Vrba is het verhaal van één van de slechts vijf mensen die het is gelukt om uit het concentratiekamp Auschwitz te ontsnappen. Een behoorlijk beklemmend verhaal dat uit de eerste hand de verschrikkingen van het kamp goed weergeeft.
De jonge Rudolf is van plan zich aan te sluiten bij het Tsjechoslowaakse leger in ballingschap, in Engeland. Hij komt echter niet ver, wordt opgepakt en uiteindelijk naar Auschwitz getransporteerd. Het best bewaakte kamp dat er was en met reden. De nazi’s waren hier de grootste, meest efficiënte moordmachine aan het bouwen die er was. De wereld wist dit nog niet en het was daarom van het grootste belang dat er niemand zou ontsnappen om de wereld op de hoogte te stellen. Joden werd gezegd dat ze elders een leven konden opbouwen en lieten zich in feite als makke lammeren naar de slachtbank toe leiden. Rudolf merkt het al als hij er aankomt:
“Het waren deze mannen in hun onberispelijke groene uniformen die me voor het eerst deden vermoeden dat Auschwitz anders was dan elke andere plek die ik ooit had gekend…Deze doodstil rechtopstaande figuren ademden een sfeer van koude, bloedeloze efficiëntie uit en hun aanblik bracht me in verwarring…Dachten ze dat we gevaarlijke moordenaars waren? Saboteurs? Het puikje van de geallieerde legers? Op de een of andere manier klopte het niet.”
Je moet slim zijn, de weg kennen en soms domweg geluk hebben wil je het in Auschwitz een tijdje uithouden. Dat geluk heeft Rudolf. Hij krijgt soms werk waarbij hij aan genoeg eten kan komen en niet teveel straf. De keerzijde ziet hij ook. Verraad, moord, een vlektyfus-epidemie. Je moet fit blijven als arbeider want anders ga je naar de ziekenboeg. Dat staat gelijk aan een dodelijke dosis fenol, geïnjecteerd in het hart.
Rudolf blijft denken aan een ontsnapping. Eerst alleen voor zichzelf, later om juist het vernietigingsverhaal aan de wereld kenbaar te maken, zeker als hij hoort dat er vanuit Hongarije grote transporten op stapel staan. Het lukt hem ook om te ontsnappen, samen met vriend Alfréd Wetzler:
“Laarzen stommelden over de planken boven ons en maakten dat we een kleine wolk van gruis op ons kregen. Door het gestamp kwam het stof omhoog en we bedekten onze neus om niet te hoeven niezen…Toen de honden, snuffend, hijgend, hun nagels over het hout schrapend terwijl ze van plank naar plank waggelden. Ik had mijn mes in de hand en zag dat Fred ook klaarzat, met de tanden op elkaar geklemd in een grimas van gespannen afwachting.”
Ze redden het en kunnen hun verhaal doen. Niet iedereen wordt erdoor gered, er vertrekken talloze treinen uit Hongarije door schimmige onderhandelingen tussen de Joodse raad en Himmler. Toch was het belangrijk om het naar buiten te brengen. Vrba en Wetzler hebben hun verklaringen aan de geallieerden doorgegeven in het Vrba-Wetzlerrapport. Dit rapport diende later als basis voor de zogenaamde Auschwitz-protocollen. Die zijn integraal opgenomen op de site http://www.ikontsnapteuitauschwitz.nl. Door dit rapport hebben de wereldleiders er bij de Hongaarse leider Admiraal Miklós Horthy op aangedrongen de transporten te stoppen wat zo’n 200.000 levens heeft gered. Vrba heeft tevens in talloze processen tegen de nazi-beulen getuigenissen afgelegd en uiteindelijk dit boek geschreven. Goed geschreven ook, hij brengt de sfeer zeer treffend over.
—
Eerder verschenen op Quis leget haec?
