Een impressie
[Recensie] Vorige week kwam, dankzij mijn favoriete boekhandel, dit boekje op mijn pad. De onweerstaanbare cover, de prachtillustraties binnenin en de naam Junichirõ Tanizaki deden me meteen overstag gaan. Nu, een week later, staat het op de plank met mijn meest gekoesterde boeken. Wat een prachtwerkje over esthetiek en een zinderende ode aan de traditionele Japanse cultuur schreef Tanizaki in 1933!
Mijmeringen
Tanizaki mijmert over licht en schaduw, stilte en duisternis, de Japanse architectuur en interieurkunst (met een onvergetelijke reflectie over de inrichting van toiletten), de verfijnde eetgewoonten in Japan, de theeceremonie, het Nõ-theater, haiku, kalligrafie en de perceptie van vrouwelijke schoonheid. Hij betreurt de dominantie van de Westerse cultuur met een overdaad aan licht, lawaai en glans en bewierookt de traditionele Japanse samenleving, waar harmonie met de omgeving centraal staat.
Poëtisch, meditatief
Het boekje is een poëtische, bijna meditatieve vertelling, subtiel en fragiel als een druppel in de nevel. Tanizaki gaat in zijn essay niet gestructureerd en lineair te werk maar laat zijn gedachten meanderen in een stream of consciousness, als volgde hij de penseelstreken van een kalligraaf. Het is dan ook een tekst vol schakeringen, tastend, opsnuivend, proevend, luisterend en almaar speurend naar de schaduw.
Esthetiek
Zo vat Tanizaki een esthetiek, waar wij in de Westerse wereld, met onze fixatie op sneller en beter, licht en glorie, weinig oog voor hebben. Hij poogt zich een wereld voor te stellen waar niet de Westerse maar de traditionele Japanse cultuur zou overheersen. Uit die fantasie put hij hoop. Toch relativeert Tanizaki de ontwikkelingen in het traditionele Japan. Hij ziet de eeuwenlange evolutie in zijn land nauw samenhangen met klimatologische omstandigheden, de beperkte beschikbaarheid van materialen, de realiteit van het dagelijks leven. Pas toen de trage ontwikkelingen binnen Japan in fel contrast kwamen te staan met de Westerse samenleving, werden ze geproblematiseerd.
In praise of shadows is een pleidooi voor het kleine, voor stilte, traagheid, eenvoud, eenzaamheid, duisternis en harmonie: balsem voor de ziel in de op vooruitgang gefixeerde Westerse wereld.
—
Eerder verschenen op Geen dag zonder boek
