Vernieuwd filosoferen
Dit boek van Cornelis Verhoeven is ontstaan uit een cursus ‘inleiding tot de wijsbegeerte’. Het is een uitwerking van het aloude beginsel dat verwondering aan de oorsprong ligt van elke wijsgerige bezinning. De auteur noemt zijn boek zelf een oefening in de vrije val. Het loslaten van elke vorm van vanzelfsprekendheid wordt onder de oude naam ‘verwondering’ dankbaar aanvaard. Zo wordt verwondering tot het steeds vernieuwende uitgangspunt van ons denken genomen en als beginsel van niet-identiteit of ‘uitgestelde identiteit’ geformuleerd: weten wij écht wat wij menen te weten?
In die houding van verwondering openen zich boeiende wijsgerige en ethische perspectieven. De cultuur van de vanzelfsprekendheid is immers niet zonder gevaren: zij leidt tot verstarring en tot de tirannie van de middelmatigheid met als gevolg dat mens in hun eigen mening zitten opgesloten en zich tegenover andersdenkenden gewelddadig verzetten.
Het begin van de filosofie
De titel van dit boek Inleiding tot de verwonderinghad ook kunnen zijn ‘Inleiding tot het filosoferen’. Uitgangspunt is namelijk dat verwondering het begin is van de filosofie. “Zij is nog geen houding of een gevoel, maar de concentratie waaruit eventueel een houding of een gevoel kan ontstaan” (p. 24). Filosofie wordt dus gevoed en gedreven door een permanente houding van verwondering. Zij heeft de kracht van een beginsel die een mens ervaart gedurende het proces van persoonlijke verdieping. Dan wordt verwondering een fenomeen, een gebeurtenis in het leven en denken van mensen. Minutieus ontvouwt Cornelis Verhoeven in dit boek hoe verwondering werkt. Zij overkomt de mens, wordt een levensvernieuwend avontuur met verrassende perspectieven als de mens zich erdoor laat meevoeren, niet wetend waarheen ze hem brengen zal. In ieder geval doorbreekt ze het gewone, vanzelfsprekende en middelmatige.
Verwondering geeft de mens ándere ogen en plaatst hem in de spanning tussen weten en niet-weten. In dit proces is en blijft de mens een rusteloze zoeker naar waarheid en inzichten. “Wij moeten het antwoord meten aan de vraag en aan de verwondering en nooit uit de stelligheid van het antwoord de vraag wegdenken”(p. 98).
Deelvenster Genodigden gesloten Deze indringende en meeslepende ontdekkingstocht zet de lezer aan tot een andere manier van denken en doen, een houding van verwondering die iedereen zich eigen kan maken. Filosofie is dus voor iedereen weggelegd, zou je vanuit dit boek kunnen zeggen.
Aardse mystiek
Dit boek Inleiding tot de verwondering doet denken aan het boek van filosoof Arnold Ziegelaar Aardse mystiek. Een kleine filosofie van de verwondering. Ziegelaar zegt: “Klassieke denkers keken verwonderd naar de kosmos, terwijl moderne denkers het bestaansmysterie proberen te naderen met termen als existentie, authenticiteit en moraliteit”. Voortbouwend op deze traditie ontwikkelt Ziegelaar een kleine filosofie van de verwondering.’ Hij verstaat onder ‘aardse mystiek’ een denken ‘van onderop’ dat de verwondering van het bestaan wil aanwakkeren en filosofisch doordenken.
Cornelis Verhoeven leefde van 1928 tot 2001 en was hoogleraar filosofie van de klassieke oudheid aan de universiteit van Amsterdam en daarna hoogleraar metafysica en haar geschiedenis aan dezelfde universiteit. Hij schreef essays en verzorgde vertalingen van klassieke auteurs. De eerste druk van dit boek verscheen in 1967. Dit is de zesde druk en dat laat zien dat er nog steeds belangstelling is voor dit boek.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
