“Europa zal het nieuwe India of Zuid-Afrika worden, waar de grote meerderheid van de bevolking straatarm is.”
Gary Stevenson verdiende als prille twintiger miljoenen op de Londense beursvloer. Tot hij het onweer zag hangen boven de wereldeconomie: “We stevenen af op Dickensiaanse toestanden,” zegt hij, “maar we kijken liever de andere kant op.”
“Het is soms zo eenvoudig,” aldus Gary Stevenson, “en zo voorspelbaar. Toen de coronacrisis toesloeg wist ik meteen dat die een grote invloed zou hebben op de wereldeconomie. Dat hebben crises altijd. Beleggers grijpen dan terug naar vaste waarden. Goud zal spectaculair stijgen, redeneerde ik, en dus kocht ik meteen een ton, aan 1450 dollar per ounce. Vandaag staat het 2050.” Tegenwoordig investeert Stevenson – met zijn kaalgeschoren kop en litteken tussen neus en bovenlip niet meteen de stereotype belegger – alleen zijn eigen kapitaal, maar ooit was dat anders. Nadat hij aan de London School of Economics (LSE) wiskunde en economie had gestudeerd ging hij in de zomer van 2008 in het Londense kantoor van Citigroup aan de slag als trader in rentetarieven, de jongste ooit, en een paar jaar later was hij meteen ook de succesrijkste van de bank. Hij verdiende massaal veel geld voor Citi, waarvan hij 7% uitgekeerd kreeg als bonus bovenop zijn eerder magere jaarsalaris van 36.000 pond. Alleen werd het hem op een bepaald moment allemaal te veel. Hij zag hoe de ongelijkheid overal groeide en hoe het bankwezen daar een stevige hand in had. De wereld stevende af op een economische ramp, meende hij, en dus wou hij weg bij de bank. Dat kon, kreeg hij te horen, maar dan wel zonder zijn bonussen, wat hij vanzelfsprekend weigerde. Er volgde een periode van meer dan een jaar waarin hij in Tokio aan een leeg bureau mocht zitten.
Over zijn carrière bij Citigroup schreef Stevenson Spelen met geld, een boek dat niet alleen een ontnuchterende kijk geeft op het wereldje van traders en brokers, maar dat ook wil waarschuwen voor wat komen zal als we niet snel ingrijpen: “Honderden miljoenen Europeanen zullen in schrijnende armoede belanden omdat hun levensstandaard afglijdt naar een Dickensiaans niveau,” grimlacht hij achteroverleunend in zijn stoel, “Europa zal het nieuwe India of Zuid-Afrika worden, waar de grote meerderheid van de bevolking straatarm is. Ik zet er al dertien jaar lang geld op in, en ik heb er al miljoenen mee verdiend.”
“Ik kom uit Ilford, de Londense East End,” zegt hij met een sappig cockney accent wanneer ik hem vraag waarom hij trader wilde worden, “wat altijd al het armste deel van de stad is geweest. Er heerst een migrantenmentaliteit. Mensen willen veel geld verdienen, en liefst zo snel mogelijk ook. Toen ik op de LSE hoorde dat traden weliswaar impliceerde dat je 12 uur per dag werkte, maar dat als je veel winst maakte voor de bank, je ook veel zou verdienen, gingen mijn oren rechtop staan. En de job viel uiteindelijk wel mee. Want wat is het werk van een trader? De beste prijs krijgen voor je klanten. Ik moest de hele dag beschikbaar zijn om de juiste koop- en verkoopprijzen te geven, een keer of tien, maximaal vijftien per dag. Het echt grote geld werd trouwens niet verdiend met het traden zelf, maar wel met het gokken op het omhoog of omlaag gaan van de prijs in de toekomst, en soms op heel lange termijn. Dan plaatste ik een gok en keek ik een paar jaar later eens hoe het ermee ging.”
Nu laat je het wel heel makkelijk klinken. Het gaat toch over reusachtige bedragen?
“Praktisch gezien is het allemaal een fluitje van een cent, maar de onophoudelijke stress die gepaard gaat met het iedere keer weer juist gokken is moordend. Ik herinner me nog goed hoe ik op een dag na het werk op weg was naar huis en voorbij een elektronicawinkel liep. Er stonden tv’s in de etalage en ik zag meteen dat er iets gebeurd was dat invloed zou hebben op mijn portefeuille. Daar gaat 200.000 pond, besefte ik. En zo is het onophoudelijk. Er kan ieder moment iets gebeuren dat je verschrikkelijk veel geld kost. Enerzijds heb je dus heel weinig werk, maar anderzijds houdt het ook nooit op. Houd ik de juiste posities aan? Wat zijn de risico’s? Wat kan er gebeuren? En hoeveel kan ik dan verliezen?”
Is die stress de reden waarom traders zoveel alcohol en cocaïne gebruiken?
“Ik voelde me niet thuis op die feestjes. Ik zat in het traden voor het traden zelf. Klassenverschillen spelen in Engeland nog steeds een grote rol. Van zo gauw je iemand tegenkomt merk je tot welke klasse hij behoort. Iemand van mijn klasse vind je over het algemeen niet in de City of London. Daar raak je alleen als telg van een rijke of zelfs heel rijke familie. Die jongens hebben een heel andere attitude tegenover het traden. Heb je American Psycho gezien? In een bepaalde scène zit Patrick Bateman samen met zijn vriendin in de auto. ‘Waarom stop je niet met je job aangezien je er zo’n hekel aan hebt?’ vraagt ze, waarop hij antwoordt: ‘Omdat ik erbij wil horen.’ Voor de exuberant rijken ligt de beursvloer in het verlengde van hun leven. Die gasten gaan naar dezelfde elitescholen, komen elkaar vervolgens tegen in dezelfde elite-universiteiten en vinden daarna een job bij een tradinghuis. Zij willen niet uitblinken als trader, zij willen bij de groep horen. De meesten onder hen gaan dus niet zwaar inzetten of grote risico’s lopen. Ze drijven gewoon wat mee met de rest en gaan daarna in een club uit de bol. Die lifestyle vol drank, drugs en vrouwen heeft dus meer met klasse dan met beurshandel te maken.”
Kreeg je nooit het gevoel dat je niet thuishoorde bij de traders van Citigroup?
“Eerder dat ik er me niet amuseerde, want er is er geen enkele plek waar ik me als volwassene meer thuis, geïntegreerd en aanvaard heb gevoeld dan in de tradingzaal. Dat is immers een bijzonder competitieve omgeving. Ik was er als een vis in het water. Op LSE was ik een goede student, maar ik kreeg er het gevoel dat ik er een rolletje speelde voor de professoren, terwijl ik er tussen die andere honderd man op de beursvloer gewoon naar kon streven de beste te zijn. Dat lukte me ook, en daar kreeg ik erkenning voor, ook al was ik een East Ender en had ik een arbeidersaccent.”
Je begon bij Citigroup in de zomer van 2008, net voor de bankencrisis dus. Hadden jij en je collega’s toen het gevoel dat de boel op imploderen stond?
“Ik begon in juni en ik had geen idee wat me boven het hoofd hing, net zomin als mijn collega’s in feite, tot Lehman Brothers omviel en we beseften dat Citigroup de volgende kon zijn. In tegenstelling tot wat men denkt zijn traders over het algemeen niet razend slim. Daarna maakte ik de crisis vanop de eerste rij mee en zag ik dat er kansen lagen om een smak geld te verdienen. Banken weigerden elkaar immers nog leningen te verstrekken. Alleen wij deden dat, in de vorm van FX swaps, en omdat er weinig of geen concurrentie was, lagen de tarieven en de winsten torenhoog.”
Voelden jullie je moreel verantwoordelijk voor de verliezen die zoveel mensen en bedrijven te slikken kregen?
“Natuurlijk niet. De beurswereld is niet immoreel, zoals wel eens gedacht wordt, maar wel amoreel. Traders worden op een agressieve manier opgeleid en gestuurd om correcte voorspellingen te maken. In feite proberen ze zichzelf in machines te veranderen. Ik begon daarom geld in te zetten op het ineenstorten van de wereldeconomie. Ik heb ook verschrikkelijke veel verdiend aan de Japanse aardbeving van 2011 waarbij 20.000 doden vielen. Je kan dat schandalig vinden, maar het was gewoon mijn job om de wereldeconomie te analyseren en er de lucratiefste conclusies uit te trekken. Mensen zouden niet kwaad moeten zijn op traders zoals ik die veel verdienden aan de ineenstorting van de wereldeconomie, maar wel dat er sindsdien niets gedaan is om te maken dat dit niet opnieuw kan gebeuren.
En waarom niet?
“Omdat de economische wereld verschrikkelijk gesegmenteerd is geraakt. Enerzijds heb je mensen wiens job het is alles te doorgronden en te begrijpen, maar zij kunnen niets veranderen. Daarnaast heb je mensen die de macht wel hebben om indien nodig in te grijpen in de economie, maar er in de praktijk niets van kennen. Als je die twee groepen maar ver genoeg uit elkaar houdt, zoals nu gebeurt, mag je er zeker van zijn dat je economie op de ondergang afstevent.”
Je kreeg heel goed betaald. In 2012 haalde je een bonus van 2,35 miljoen binnen. Vond je dat niet pervers?
“Je zou die bonus kunnen vergelijken met wat premier Rishi Sunak verdient en je daarbij afvragen of hij een betere prestatie levert dan ik indertijd. Die 2,35 miljoen was 7% van wat ik de bank had opgeleverd. Mijn eerste bonus bedroeg 400.000 pond en ik was er helemaal ondersteboven van omdat ik niet wist dat dergelijke bedragen verdiend konden worden. Ik dacht meteen aan mijn vader, hoe hard hij zijn hele leven had gewerkt voor een peulschil, en aan hoe weinig mijn vrienden verdienden, en daar zat ik echt wel mee, maar tezelfdertijd keek ik naar mijn collega’s die zoveel meer hadden opgebracht voor de bank en dus ook een veel hogere bonus kregen dan die 400.000 van mij.”
Je ging die avonds met een gerust geweten slapen?
“In het VK spartelt de helft van de bevolking om hun kinderen eten en een verwarmd huis te bieden. Tezelfdertijd verdienen sommige mensen miljoenen met het heen en weer schuiven van geld. Dat is absurd, ik geef het toe, maar het kan nog veel erger. De Duke of Westminster erfde tien miljard en betaalde daar geen pond belasting op. Weet je hoeveel ik betaalde op het hoogtepunt van mijn carrière? 60%. Ik vind het ook niet eerlijk dat we in een land met zo’n grote ongelijkheid leven, maar moet ik daarom mijn loon weigeren? Terwijl ik overal om me heen mensen zie die veel meer verdienen dan mij en daar veel minder voor doen? En het is ook niet dat ik een luxeleventje leid. Ik woon in een doodnormale flat. Wie hielp mijn broer en mijn zus toen ze ook een flat wilden kopen? Je mag twee keer raden. Ik zorg voor mijn hele familie, omdat ik weet wat armoede betekent: een hoop miserie. Wie ben ik dan om met de vinger te wijzen naar mensen die aan die armoede proberen te ontsnappen? We moeten het systeem aanpakken in plaats van een heksenjacht te openen op individuen zoals artsen, advocaten of bankiers.”
Is dat de reden waarom je weg wou bij Citibank, omdat je zag dat het systeem tot de ondergang van de wereldeconomie kon leiden?
“Ik had op korte tijd veel succes geboekt. Op mijn vijfentwintigste was ik multimiljonair. Maar gelukkig was ik niet. Ik ben niet opgevoed om een filantroop te worden. De samenleving kon me gestolen worden, dacht ik altijd, als ik het maar goed had. Maar diep vanbinnen knaagde er iets wat me ziek maakte, zowel fysiek als psychisch. Ik ging er gewoon aan onderdoor. Veel denkwerk zat er dus niet achter. Het was meer zoiets als: ik verdrink en ik moet hier dringend weg.”
Maar dat lukte niet echt?
“Nee, want de bank wilde mijn bonus niet uitbetalen en zonder mijn miljoenen vertrok ik niet. Iedereen heeft het idee dat banken het toonbeeld van eerlijkheid en rechtvaardigheid zijn, maar wat ik ervaarde was dat ze eerder op de maffia of een drugsbende lijken. Eens je erin zit, raak je er nog maar moeilijk uit. In de East End heeft de georganiseerde misdaad altijd een flinke voet aan de grond gehad, ook toen ik er opgroeide. Daarom wou ik er weg. Ik deed mijn best op school, ging naar de LSE, kreeg een vetbetaalde baan en dacht dat ik ontsnapt was aan die louche East End. Maar ik vond geen betere mensen en geen betere wereld bij Citibank. De traders en hun chefs zijn net zoals de kinderen die op straat drugs verkopen, ze zijn even ambitieus en ze willen net zo goed veel geld verdienen, alleen dragen ze een mooi pak en heet wat zij doen geen misdaad.”
Heeft het traden je veranderd?
Het schonk me vooral een zesde zintuig, gericht op massastupiditeit. In 2008 zag zo goed als niemand de financiële crisis aankomen. Een jaar later zag iedereen het herstel aanbreken, maar dat kwam er niet. Hetzelfde gebeurde in 2010, 2011, 2012, 2013 en ga zo maar door, maar het herstel blijft uit. In 2020 besloot iedereen daarom dat de rentetarieven nooit meer zouden stijgen. Maar wat denk je? Een jaar later stonden ze op 6%. Al die onkunde heeft uiteindelijk iets ontroerends. Ik ben naar de LSE en naar Oxford geweest. Mensen studeren daar jarenlang om nadien jaar na jaar de bal volstrekt mis te slaan. Ik heb zelfs al gedacht dat ze het opzettelijk doen. Door te traden begon ik dus nogal meewarig neer te kijken op al die economische expertise en die houding begon na verloop van tijd mijn hele leven te beheersen. Waarom ziet niemand dat de groeiende ongelijkheid uiteindelijke tot het ineenstorten van de wereldeconomie zal leiden, vroeg ik me af. Merken ze dan niet dat ik er handenvol geld aan verdien en dus gelijk moet hebben?”
Dat is ook wat je tegen je collega’s zei, maar ze wilden niet luisteren?
“Mijn jonge collega’s wel, maar de oudere absoluut niet.”
Waarom niet?
“Omdat ze wellicht vonden dat er een verdacht reukje zat aan wat ik deed en aan het geld dat ik ermee verdiende, want de rijken denken automatisch dat de armen dom zijn. Ik kon dus geen succes hebben omdat ik de juiste aan- en verkopen deed. Nee, ik moest een sjoemelaar zijn.”
Maar intussen is de ongelijkheid er niet kleiner op geworden.
“Nee, en de coronasteun heeft daar een serieuze schep bovenop gedaan. Die zorgde voor enorme overheidstekorten in de Westerse landen en nadien voor een hoge inflatie. Het VK heeft tijdens corona een tekort van 800 miljard of 16.000 pond per volwassene opgebouwd, dat is een derde van het jaarlijks bbp. Zo’n massa geld in een economie droppen zorgt automatisch voor een ontwaarding van dat geld, voor inflatie dus. En het hielp niets, want uiteindelijk is een kleine groep er veel rijker door geworden, terwijl de rest alleen maar verarmd achtergebleven is. Ik schat dat het geld naar de rijkste 5% van de bevolking is gegaan, zo’n tweeënhalf miljoen volwassenen dus die elk 320.000 pond overgehouden hebben aan de steunmaatregelen van de overheid.”
Maar dat geld ging toch naar mensen die het nodig hadden, die bijvoorbeeld niet langer konden werken omdat de winkels en de horeca dicht moesten?
“Aanvankelijk dacht ik ook dat het geld naar technisch werklozen ging. Als dat zo zou zijn, zou iedere technisch werkloze 80.000 pond gekregen hebben. Maar dat was duidelijk niet zo. De werklozen kregen het geld omdat de zaak waar ze werkten dicht ging. Zij verdienden dus niets meer dan voorheen. De werkgevers die de lonen uitbetaalden hoefden dat niet te doen, maar zij hadden ook geen inkomsten in die periode. Ook zij verdienden dus niets extra’s. Wie ging er dan met het geld lopen? De mensen die nog een niveautje hoger zaten en gewoon verder konden blijven innen, maar de kans niet hadden om dat geld uit te geven omdat de luxesector dicht was: geen dure restaurants meer, noch dure reizen. Het inkomen van die rijken bleef op peil. Zij inden nog steeds de huishuur van de armen en ze kregen nog steeds dividend op hun aandelen. Alleen konden ze niets meer uitgeven en potten ze het geld op, drie jaar lang. Wat je dus in feite zag was dat de overheid de rijken rijker maakte met de armen als doorgeefluik. De vijf rijkste mensen op aarde hebben sinds het begin van de coronacrisis hun bezit zien verdubbelen. De gemiddelde Amerikaanse miljardair verdubbelde het zelfs al in het eerste jaar van de crisis, terwijl de Britse op die termijn zijn kapitaal zag toenemen met 21%.”
En wat deden ze dan met dat geld? Ze staken dat toch niet in een oude sok?
“Nee, natuurlijk niet. Ze kochten er vooral vastgoed mee, of gaven het aan hun kinderen om er vastgoed mee te kopen, omdat dat bekend staat als een veilige belegging, met als gevolg stijgende huizenprijzen, stijgende huurprijzen en nog meer armoede voor de armen. In Londen zijn de huurprijzen door het dak gegaan.”
Is de inflatie dan geen gevolg van de oorlog in Oekraïne?
“Dat wordt algemeen gezegd inderdaad, dat de grondstofprijzen de hoogte inschoten door de oorlog. Vandaag liggen ze op hetzelfde niveau als voor de oorlog, maar de prijzen die wij in de winkel betalen zijn niet gedaald. Die redenering klopt dus niet.”
Brexit heeft in Groot-Brittannië toch ook bijgedragen aan de toename van de ongelijkheid?
“Brexit zal zeker een impact gehad hebben op de Britse economie, maar dat kan het hele verhaal niet zijn, anders zouden Amerika en de rest van Europa geen torenhoge inflatie gekend hebben, gevolgd door stijgende huizenprijzen. Dat de Britten de EU verlieten, heeft echt de hele wereldeconomie niet op haar grondvesten doen daveren, dat zou net iets te veel eer zijn voor ons.”
Wanneer eindigt dit. Veel economen denken dat de Europese economie aan het uitbodemen is en dat we vanaf de zomer of het najaar weer met groei zullen aanknopen.
“Ik geloof daar niet in. De media verkopen de huidige crisis als een recessie. Geef het een paar jaar en alles is weer als vanouds, denkt iedereen dan, want een recessie kennen we. Maar dan vergeten ze dat de verarming al vijftien of twintig jaar aan de gang is. Ik heb het dus niet over het uitbodemen van de EU-economie, maar wel over de ongelijkheid die alleen maar zal toenemen. Waar we het vandaag dus over moeten hebben is hoe we ons geld terugkrijgen.”
En hoe doe je dat?
“Als je schip begint te zinken, dicht je het gat in de romp. Iedereen denkt dat ik herverdeling voorsta, maar dat is niet zo, ik wil de herverdeling die vandaag plaatsvindt net stoppen. De overheid verzuipt in de schulden en modale gezinnen verliezen hun huis omdat ze de lening niet meer kunnen afbetalen. Waar gaat al dat geld naartoe? Naar de hele rijken, mensen die tien of honderd miljoen waard zijn. Het eerste wat je dus moet doen is de groei van de ongelijkheid stoppen. Maar zal dat gebeuren? De kans is groot dat er dit jaar verkiezingen komen in het VK en dat Labour die zal winnen. Denk je dat die partij de groei van de ongelijkheid zal stoppen? Natuurlijk niet, net zomin als enige andere centrumlinkse Europese partij.”
De belastingen moeten omhoog zoals Thomas Piketty zegt?
“Er zijn families die echt zo rijk zijn als de zee diep is. Laat die eindelijk ook eens belastingen betalen. Ik stel voor om een rijkentaks in te voeren van 1% per jaar op kapitalen groter dan tien miljoen. Als je weet dat die gemiddeld een opbrengst halen van 5% per jaar, zie je dat dit niet zo extravagant is. Die taks zal de ongelijkheid trouwens ook niet terugdraaien, maar alleen de groei vertragen. Dus moet er nog een extra belasting komen op het inkomen van de hele rijken, die met meer dan honderd miljoen. Als we de families die vandaag zoveel bezitten niet tegenhouden, hebben ze over vijftig jaar alles in handen en heeft de rest helemaal niets meer. Wil je weten hoe een land zonder middenklasse eruit ziet? Ga dan naar India, Brazilië of Rusland.”
Een gezonde middenklasse is essentieel voor onze welvaart?
“Wij Europeanen moeten maar eens beginnen inzien dat we Gods uitverkoren volk niet zijn. Onze hoge levensstandaard is er niet vanzelf gekomen, maar wel doordat we een grote middenklasse hebben gecreëerd. Vandaar dat ik stel dat we de superrijken moeten behandelen als een invalsleger. Ze pakken ons bezit, domineren ons politiek systeem en geven er niets voor terug. En het is me echt niet de doen om de goede huisvaders die een half miljoen bij elkaar gekrasseld hebben door heel hun leven hard te werken. We moeten werk niet zwaarder belasten, maar wel bezit, de superrijken dus.”
Wat moet er op je grafsteen komen wanneer je over pakweg zestig jaar sterft?
“Wat wil je het meest wanneer je huis in brand staat? Je gezinsleden redden natuurlijk. Wat vandaag gebeurt doet me denken aan wat er begin twintigste eeuw gebeurde. Er zijn in de UK miljoenen gezinnen die niet langer weten van welk hout pijlen maken. Ik ben ervan overtuigd dat het er steeds meer zullen worden als we niets doen. Dus wat wil ik op mijn graf zien staan? Dat ik degene was die de wereld waarschuwde voor deze mogelijke catastrofe, waardoor ze nadien ook afgewend kon worden. Ik krijg wel eens de reactie dat ik een communist ben die absolute gelijkheid wil, maar dat is niet zo. Ik wil alleen maar een ramp afwenden.”
Gary Stevenson (Londen, 1987)
* Groeide op in Ilford als zoon van een postbeambte en werd op zijn zestiende van school gestuurd omwille van druggebruik en vermeende drughandel.
* Zette echter zijn studie verder en ging aan de London School of Economics wiskunde en economie studeren.
* Ging in 2008 aan de slag als trader in interesttarieven voor Citigroup en groeide al snel uit tot de succesvolste van de hele groep.
* Verliet Citigroup in 2014 om in Oxford economie te gaan studeren, maar begon al gauw weer beurshandel te bedrijven, deze keer louter voor zichzelf.
* Behoort tot de Patriotic Millionaires die een rijkentaks ingevoerd willen zien en becommentarieert de gang van de economie op zijn You Tube-kanaal Garys Economics, dat 102.000 abonnees heeft.
—
Eerder verschenen in De Morgen
