De oorlog kan hard zijn
[Recensie] Gaël Faye. Een zanger, rapper, singer-songwriter en ook nog eens auteur. Hij is geboren in Burundi en is van Frans-Rwandese komaf. Via de blog van Lalagè las ik over zijn debuutroman Klein land en noteerde deze titel voor mijn Read the world project.
Gabriël (Gaby) denkt terug aan zijn jeugd in Burundi, een zorgeloze jeugd met zijn Franse vader, Rwandese moeder en zusje Ana. In de doodlopende steeg waar hun huis staat heeft hij vrienden, beleeft hij kinderlijke avonturen. De warme dagen strekken zich soms eindeloos voor zich uit. Het leven is fijn wanneer je je geen zorgen hoeft te maken.
Daar komt Gaby pas achter wanneer het huwelijk van zijn ouders de eerste barstjes vertoont en waarna ze definitief besluiten uit elkaar te gaan. Zijn moeder vertrekt op de motor en hij blijft mijn zijn vader en zusje in het grote huis achter. Gaby en zijn vrienden in de steeg worden ouder, de sfeer in het buurtland Rwanda wordt naargeestiger. Dit is nadat zijn oom Pacifique naar Rwanda is vertrokken om het land terug te eisen onder de vlag van het Rwandees Patriottisch Front. De verstikkende onheilspellende sfeer komt tot een catastrofale uitbarsting: de genocide op de Tutsi’s is gestart. Gaby’s familie van moeders kant stamt van de Tutsi’s af en vluchten voor de Hutu’s. Er breekt een periode aan vol onzekerheid en twijfels. Een periode waardoor en waarin zijn moeder voorgoed verdwijnt:
“Het land hing van gefluister en raadselachtigheden aan elkaar. Er waren onzichtbare scheidslijnen, zuchten, blikken die ik niet begreep.”
Wat de oorlog doet
De Hutu’s, de Tutsi’s en een oorlog waarin verschrikkelijk veel slachtoffers (800.000 binnen een paar maanden) vallen. Het is onvoorstelbaar dat dit kan gebeuren, onbegrijpelijk. En die onbegrijpelijkheid heeft Gaël perfect gevangen in het verhaal van Gaby. Hij kijkt naar de oorlog en ziet wat zijn kinderlijke ervarenheid hem vertelt.
Een oorlog waarin je niet neutraal kan blijven maar een kant moet kiezen. Ook Gaby wordt op een gegeven moment voor zo’n keuze gezet. Een keuze waar hij de rest van zijn leven mee moet leven. De oorlog kan hard zijn, nee ís hard en kent geen genade. Toch weet Gaël het op een haast poëtische wijze te beschreven zonder al de gruwelijkheden in detail te beschrijven, zoals:
“Ik heb mijn mooiste jaren in Kamenge doorgebracht, zonder het te beseffen, want ik dacht voortdurend aan de volgende dag, in de hoop dat morgen beter zou zijn dan gisteren. Geluk zie je alleen in de achteruitkijkspiegel. De volgende dag? Kijk er maar eens naar. Hij is aangebroken om alle hoop de bodem in te slaan, onze horizon te vernietigen, dromen te vertrappen.”
In het begin moest ik even zoeken naar de richting van het verhaal. Het onschuldige leven van Gaby is interessant om te lezen maar het bleef wat aan de oppervlakte. Gaël weet de lezer echter op een bepaald moment op te pakken en mee te sleuren de diepte in. Tot diep in de nacht heb ik zitten lezen omdat ik wilde weten hoe het afliep. Ontroerd en met een machteloos gevoel sloeg ik de laatste bladzijde om. Wat een geweldig boek, wat een geweldig auteur.
Ik sluit af met een van de prachtigste zinnen uit het boek, treffender kan het niet:
“Genocide is een olieramp en wie er niet in is verdronken, zit voor de rest van zijn leven onder de olie.”
Tijdens het lezen heb ik veel opgezocht over de geschiedenis van de Hutu’s en Tutsi’s en Rwanda.
—
Eerder verschenen op boekenz.nl
