Geen streek veranderd
[Recensie] Het was echt en ongelogen toeval dat mijn oog viel op het verschoten rode ruggetje van een stripboek. Heel moeilijk was dat trouwens niet. Mijn kastplanken buigen door van strips, verzameld in een lange boeken- en illustratiefetish-loopbaan. Het is moeilijker mijn oog niét daarop te laten vallen dan andersom.
Maar goed, mijn aandacht verscherpte toen ik op dat rode ruggetje het woord ‘Sovjets’ zag staan. Wat was dit ook alweer? Ik trok het boek tussen de andere Kuifjes vandaan. Ach, de onverwisselbare Hergé die de klare lijn tot een begrip verhief. Bladeren!
Het stripboek kwam in 1930 uit en gaat over de toen nog geheel onbekende reporter Kuifje. Die jongeman moet voor ‘Tijdschrift XXe‘ naar de SovjetUnie reizen en er een reportage over maken. Dat gaat er niet erg subtiel aan toe, geheel conform de handels- en denkwijze van Hergé zelf. Proefschriften zijn geschreven over zijn ‘foute’ sympathieën of, in dit verhaal, zijn antipathie tegen het communisme.
Ik geloof, dat die vuile kleine kapitalist slaapt
Het beeld van de SovjetUnie wordt op pagina twee al gezet. In dezelfde trein als waarin Kuifje reist, zit een boos kijkende man, zwarte baard, lange jas, die een bom uit zijn valies haalt, monkelend: “Ik geloof, dat die vuile kleine kapitalist slaapt. Tijd om te handelen! Hij mag onder geen beding in Rusland aankomen: stel je voor dat hij doorgeeft, wat er allemaal gebeurt!’ BOEM!
De trein wordt grotendeels weggeblazen, zoals Kuifje even later verbijsterd constateert. Ze stoppen. Onmiddellijk wordt hij gearresteerd. Barse bonken in Duits aandoende uniformen gooien hem in het gevang. Maar dat is uiteraard buiten onze razende reporter gerekend: hij ontsnapt en vlucht per motor verder naar Rusland.
Alles in dat zogenaamde arbeidersparadijs is schone schijn
Daar beginnen de avonturen pas echt, al zijn ze eigenlijk bijzaak. Hoofdzaak is de vernietigende kritiek op het Russische regime. Weinig subtiel valt Hergé met de deur in huis: alles in dat zogenaamde arbeidersparadijs is schone schijn.
In een plaatje vertelt een Rus aan “Engelse communisten, aan wie men de schoonheden van het Russische communisme laat zien” de waarheid: “…en in tegenstelling tot wat men in de kapitalistische landen ervan vertelt, draaien onze fabrieken op volle toeren!”
Kuifje gaat onmiddellijk achter de schermen kijken en ziet iemand stro in brand steken om ‘die namaakschoorstenen te laten roken’. Daaronder staat iemand met hamers op metaal te slaan om machinegeluiden te simuleren. Kuifje: “En dat is dan, wat de gids noemde ‘machines die op volle toeren draaien”!!
Zo rolt onze jeugdige journalist van de ene gewelddadige agent naar de andere onveilige hotelkamer naar uiteindelijk een heuse folterkamer. Prachtig getekend trouwens, met herkenbare artikelen als de pijnbank, een roodgloeiende ijzeren staaf, een spijkerbed en een ruim assortiment aan nijptangen, zagen en hamers. De daar aanwezige functionaris is wel beleefd: “Meneer Kuifje, als je mij niet vertelt, waarom je hier bent, zal ik je moeten laten martelen.”
De bot- en vooringenomenheid jegens het Russische regime voelt ongemakkelijk aan, zelfs in stripvorm. Maar helaas laat de werkelijkheid van vandaag ons zien dat de situatie aldaar geen streek is veranderd, zelfs nog veel erger kan. Dat had zelfs Hergé niet kunnen voorzien. Laten wij proberen niet die werkelijkheid te zijn. En intussen het tekentalent van deze man eren, die ons ‘de klare lijn’ gaf.
—
Verschenen op Bazarow, op Nico’s recensies en Tiktok.
