Bewogen levensverhaal
In dit boek onderzoekt Henri Heimans de geschiedenis van zijn ouders Genia en Rie. Om en om wordt in hoodfstukken een deel van hun levensverhaal en dan met name hun verblijf in concentratiekampen gedurende de oorlog verteld. In het laatste hoofdstuk komt hun verhaal bij elkaar wanneer ze getrouwd zijn. Dit hoofdstuk heeft als ondertitel KZ-syndroom. KZ syndroom is het post-concentratiekamp syndroom, een vorm van PTSS. Het verhaal is gebaseerd op de memoires van zijn vader en op teksten, brieven van zijn moeder en getuigenissen van mensen uit haar omgeving. Aangrijpende zwart/wit foto’s vullen de tekst aan.
Hoewel de titel suggereert dat het in dit boek vooral over het KZ-syndroom gaat, speelt dit pas in het laatste hoofdstuk een rol. Dat neemt niet weg dat het een aangrijpend boek is met een verhaal over mensen die in zeer ónmenselijke omstandigheden verkeerden. Wat Rie aangaat: zij wist de oorlog te overleven maar bleef wel een beschadigd mens. Henri Heimans is zeer betrokken bij het verhaal van zijn ouders. Hij legt uit dat het een transgenerationeel trauma is en ervaart dat zelf ook: “die pijn voel ik vandaag zelf” (p. 356).
Na de oorlog, wanneer Genia en Rie getrouwd zijn, krijgt Rie depressieve klachten die door een hoogleraar aan haar verblijf in Ravensbrück worden toegeschreven. Zij komt het verleden niet te boven en overlijdt in 1989 op 78-jarige leeftijd.
Concentratiekampen
Het verhaal begint met het gezin van Rie dat uit Polen komt maar naar België vlucht vanwege de pogroms tegen Joden die rond 1905 plaatsvinden. Na vertoning van de film Der Ewige Jude in Antwerpen in 1941 vindt hier ook een pogrom plaats. Na haar arrestatie – zij is werkzaam als koerierster – komt zij in Ravensbrück terecht. “Rie heet voortaan nr. 11907” (p. 134). In dat ene zinnetje zit heel de bittere realiteit van het concentratiekamp opgesloten. Genia komt in fort Breedonk bij Antwerpen terecht en moet daar dwangarbeid verrichten. Volgens overlevenden zijn de omstandigheden hier erger dan in Duitse concentratiekampen. Het regime is hard en er vinden wrede folteringen plaats.
Vanuit dit fort wordt Genia naar Auschwitz getransporteerd. Het verhaal beschrijft de omstandigheden in dit kamp. Kampcommandant Höss wordt geciteerd: “Deze vernietiging moest in het geheim worden uitgevoerd. Maar de vreselijke en misselijkmakende stank van de ononderbroken verbrandingsoven van lijken drong overal in de omgeving door. Alle mensen die in de omgeving woonden, wisten dat in Auschwitz vernietigingen plaatsvonden” (p. 199 – 200). Opmerkelijk is dat er ook voetbalwedstrijden waren.
Het bericht van de landing van de geallieerden in Normandië brengt gejuich in de ziekenboeg teweeg terwijl het daar normaal doodstil is. Henri Heimans bezoekt alle plaatsen waar zijn ouders tijdens de oorlog zijn geweest en plaatst hun persoonlijke verhaal in een groter historisch verband. De lezer wordt dan ook geconfronteerd – zo mag je het wel noemen – met de gruwelijke omstandigheden in de concentratiekampen en vertelt uitvoerig hoe het er in deze kampen aan toeging. Het beeld is door zijn gruwelijkheid benauwend. Het boek is een persoonlijke waarschuwing tegen extreemrechts en de ontkenning van de holocaust. Het schrijven heeft Henri Heimans goed gedaan want aan het einde van het boek zegt hij: “ik voel een last van mijn schouders vallen”(p. 331).
Het boek is ook een reisverslag. Heimans en Dirk Verhofstadt maakten een gezamenlijk reis door Europa, langs de kampen en andere locaties waar Heimans’ ouders tijdens een duistere periode in de geschiedenis verbleven. Henri Heijmans werkte 45 jaar bij de Belgische justitie en ontving in 2015 de Prijs voor de Mensenrechten vanwege zijn inzet voor geïnterneerde personen. Dirk Verhofstadt was hoogleraar moraalfilosofie aan de universiteit van Gent. Van hem verscheen eerder Dagboek 1933. Het gevaar van extreemrechts.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
