De mythe van Simson
[Recensie] Vechten met een leeuw, driehonderd vossen met staarten aan elkaar binden als brandende fakkels, met meerdere fatale vrouwen het bed delen en dan ook nog eens een kolossale tempel aan gruzelementen slaan met duizenden doden als gevolg.
Ziedaar de levensloop van Simson, de oudtestamentische krachtmens. Een verbijsterend verhaal dat zo fascinerend is dat het nog keer op keer verteld wordt. De Israëlische romanschrijver David Grossman doet dat op geheel eigen wijze. Alweer zo’n twintig jaar geleden verschijnt een essay van zijn hand over deze uitzonderlijke leider ten tijde van het vroege Jodendom. Een mythe dat wel, want zoiets kan onmogelijk waar gebeurd zijn.
Grossman dook in Simsons leven en baseerde zich daarbij op de Hebreeuwse bijbelboeken. In 2005 komt de eerste druk van zijn essay in Nederland uit en pas onlangs ziet een herziene versie bij uitgeverij Cossee met een aanpassingen het licht. Het boek is nu opnieuw vertaald door Shulamith Bamberger en wel uit het Hebreeuws, de stamtaal van Israël.
Voordat Grossman aan het woord komt, krijgt de lezer eerst de volledige tekst te lezen uit het Bijbelboek Rechters, in oude vertalingen vaak Richteren genoemd, gebaseerd op de Nieuwe Bijbelvertaling (NBG, 2004). De vertaler tekent er wel bij aan dat niet alle woorden in het Nederlands aansluiten op wat Grossman in het Hebreeuws heeft gelezen.
Grossman gaat in zijn literair commentaar vooral in op wat we niet van deze Simson weten die, via een goddelijke ingeving, geboren wordt om zijn volk te redden van met name de Filistijnen, de medebewoners van het land. De oorspronkelijke (bijbel)tekst is vooral feitelijk: toen deed Simson dit en toen gebeurde er dat met hem. Maar Grossman wil juist weten wat er in deze eenzame en gekwelde geest omgaat in zijn zoektocht naar een eigen huis.
De gelauwerde schrijver slaagt er wonderwel in deze Simson tot leven te wekken met al zijn sores en vooral in de relatie tot zijn beide ouders. Die zien zich ook maar voor het blok gezet om dat bijzondere kind, want dat is ’t, tot zelfstandigheid op te voeden.
Onaangepast kind
Inmiddels weten wij nu veel meer van psychologie en karakterontwikkeling dan in oude tijden. Grossman maakt knap gebruik van de inzichten die hij op dat terrein heeft opgedaan. Hij zoekt en vindt een andere Simson: eigenlijk niet meer of minder dan een onaangepast kind dat ook niet begrijpt wat deze God nu precies met hem voorheeft.
“Er was geen koning in Israël en een ieder deed wat goed was in zijn eigen ogen’, leerde ik al op de lagere School met de Bijbel. Tijd dus voor God om in te grijpen; over de duizenden doden die daarbij vielen stelden we geen vragen. Simson is de grote held die de Filistijnen moet vernietigen. En dan is er ook nog dat intrigerende raadsel dat Simson aan zijn bruiloftsgasten meegeeft en het begin van zijn ondergang zal zijn: ‘Uit de verslinder kwam voedsel voort en uit de sterke zoetheid”.
Het essay volgt Simsons levensverhaal met smeuïge details vooral als het gaat om de ‘femmes fatales’ die op zijn pad komen. Het zal hem uiteindelijk zelf de kop kosten, maar dan weer niet zonder dat hij eerst honderden feestvierende Filistijnen de dood injaagt. In die massaslachting vindt hij paradoxaal zijn bestemming. Grossman spreekt zelfs van ‘de allereerste zelfmoordaanslag’: “Ook al waren de omstandigheden in het geval van Simson anders dan de hedendaagse dagelijkse realiteit in de straten van Israël, het is niet ondenkbaar dat deze daad van moord en wraak op onschuldigen zijn stempel heeft gedrukt op het menselijke bewustzijn en de weg heeft gewezen naar een manier van handelen die de laatste jaren verder is uitgewerkt en geperfectioneerd”(pag. 130).
Het essay schreeuwt dan ook om actualisatie maar Grossman, die worstelt met het Palestijnse conflict dat hem zijn zoon kostte, laat zich er niet toe verleiden. Het is aan de lezer opnieuw naar dit bekende verhaal te luisteren over een van de meest raadselachtige helden van het Joodse volk. Is de geschiedenis van Simson niet alleen metafoor voor het oudtestamentische volk, maar misschien ook voor de moderne staat Israël?
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
