Omzien in twijfels
[Recensie] Kent u dat gevoel, als er weer een druk jaar is voorbijgevlogen: “Wat heb ik veel mooie dingen meegemaakt”, maar inplaats daarvan denkt: “Wat heb ik veel gemist.”? Dat gevoel komt op bij het lezen van deze nieuwe McEwan.
Wellicht ligt het aan de melancholieke toonzetting waarmee hoofdpersoon Roland aan het verhaal onderworpen wordt. Als een dolende ridder overkomen hem gebeurtenissen, avonturen, hoogte- en dieptepunten, die samen zijn leven vormen. De eerste diepe indruk is de seksuele avance die zijn pianolerares hem op zijn elfde jaar maakt. Zie daarvoor ook de fantastische, niet meer uit je oogzenuwen te wissen omslag.
Opgroeien in een wondere wereld
McEwan laat de jongen opgroeien in een wereld die voor hem vol wonderen is, en past daar het taalgebruik bij aan. Als Roland op school een bril krijgt: “Hij bleef voor een hoge eik staan om voor hij naar zijn klas terugging de bril uit te proberen… Hij spreidde zijn armen wijd, bracht het ding naar zijn gezicht en keek omhoog. Een openbaring. Hij schreeuwde het uit van vreugde. De grote vorm van de eik sprong naar voren als door een spiegel uit Alice in Wonderland. […] De boom had zich, net als de tientallen eromheen, een deel van de regenboog eigen gemaakt. De eik was een complex, reusachtig groot wezen dat zichzelf kénde. Het trad voor hem op, opschepperig, en genoot van zijn eigen bestaan.”
Natuurlijk speelt de pianolerares later ook haar rol als inwijdster in de liefde. Daarbij staat McEwan niet te lang stil, maar verbindt de eerste seks van Roland soepel met een volwassenwording die op veel manieren zijn ogen opent. Vakwerk.
Met dat doorrollende leven komt de lezer langs vrijwel alle hoogte- en dieptepunten van de afgelopen eeuw. Rode draad is de twijfel die Roland van tijd tot tijd bevangt. Hij is inmiddels succesvol in de letteren, net als McEwan, met dat verschil dat hij om rond te komen commerciële meuk maakt in plaats van diepdoorwrochte poëmen. Was de keus die hij daarmee maakte, heeft wel verstandig? Wat zou er gebeurd zijn als hij een andere afslag had genomen?
[…] hij was nu een bloemlezingenplunderaar
“In de slaapkamer boven ging Roland achter het bureau zitten dat hem rijk had gemaakt. Relatief rijk. Rijk voor een dichter. Maar dat laatste was hij nu niet meer, hij was nu een bloemlezingenplunderaar en parttime producent van light verse. Oliver Morgan van Epithalamium Cards had de sporten van de ondernemersladder beklommen en was, tot verbazing van zijn vrienden, een van de helden van de nieuwe zakencultuur geworden… Roland had zich, als de duizelende cameraman, achter zijn werkgever aan de ladder op geworsteld en maandenlang veredeld gerijmel geproduceerd, ten behoeve van verjaardagen, jubilea, pasgehuwden, mensen die met pensioen gingen, opkrabbelende drugsverslaafden en alcoholici, mensen die in het ziekenhuis waren opgenomen of pasgeborenen die er juist uit kwamen.”
Grappig voor de oudere lezer van dit voluptueuze boek is de herkenning van markante punten uit de voorafgaande eeuw. We noemen de onvermijdelijke Wereldoorlogen, de magere jaren 50, de losgeslagen hippiejaren 60, de opbouwjaren 70, die elke ambitie fnuikende dreiging van de kernkoppen jaren 80, de toenemende welvaart in de jaren daarna. Net als de lezer slaat Roland zich erdoorheen, en de lezer heeft het geluk de lessen in dit door een meesterschrijver op schrift gestelde, half optimistisch/half depressieve verhaal, te mogen souperen.
—
Voor het eerst verschenen op Bazarow Ook verschenen op Nico’s recensies en TikTok
