Verhalen over de heiligen
Ergens in het Vaticaan zal er wel iemand bijhouden hoeveel heiligen de katholieke kerk precies telt. Het moeten er zo’n 10.000 zijn. Van ‘maar’ iets meer dan 170 wordt in de beroemde Legenda aurea het levensverhaal verteld. Daar had de schrijver/compilator Jacobus de Voragine in de dertiende eeuw nog altijd duizend bladzijden voor nodig. Over sommige heiligen is veel te vertellen.
En vertellen deden de lezers van het boek graag. Het was bedoeld als hulpmiddel bij de prediking, waarvan de dominicanerorde, waartoe Jacobus behoorde, haar specialisme had gemaakt. Daarom volgt het de heiligenkalender van het kerkelijk jaar op de voet, aangevuld met lemmata over de belangrijkste katholieke feestdagen.
Succesnummer
Eeuwenlang zou de ‘Legenda aurea’ een succesnummer blijven, niet alleen voor clerici maar ook voor kunstenaars, die erin een rijkelijk konden putten voor hun sacrale afbeeldingen en iconografie. Al snel verschenen er vertalingen. De laatste integrale Nederlandse editie dateerde tot voor kort uit het midden van de veertiende eeuw.
Nu is er een nieuwe vertaling verschenen, die niet alleen de onbekorte tekst maar ook een schat aan beeldmateriaal bevat. Al lezend val je van de ene verbazing in de andere. Over de wonderbaarlijke, bizarre, soms wrede, dan weer tedere verhalen die een denkwereld verraden die ver achter ons ligt. Maar ook over de onverwachte punten van herkenning.
Want godsdienst mag dan voor velen een vreemde zaak geworden zijn, de behoefte aan voorbeeldfiguren is er niet minder om. Naar mensen die misschien niet volmaakt zijn, maar in exemplarische daden wel het Goede belichamen, kijken ook wij reikhalzend uit – en ze zijn nog even larger-than-life als toen.
Wie de tijdsafstand weet te overbruggen, herkent in de ‘Legenda aurea’ zo een staalkaart van menselijk verlangen, doen en laten, goed en kwaad, die in zijn articulatie diepgaand maar in zijn wezen nauwelijks veranderd is. Voor wie die lat te hoog ligt, getuigt ze nog altijd van een verbeeldingskracht die moeiteloos concurreert met ‘De ban van de ring’ en andere hedendaagse fantasy. En als cultuurhistorisch document kent deze prachtuitgave haar weerga niet.
—
Ook verschenen op Twitter/X en Linkedin
Een uitgebreidere beschouwing van de Legenda aurea is te vinden op Trouw:
