Hoe kunnen we beter en zuiniger met techniek omgaan
[Recensie] De verschijning van dit boek had niet op een beter tijdstip kunnen plaatsvinden. Met een dagelijkse stroom aan berichten over stijgende energieprijzen en oproepen tot energiebesparing kan deze publicatie een belangrijke rol spelen. Het boek bestaat uit een bundeling van 18 artikelen, die eerder zijn gepubliceerd in het Lowtech Magazine. Rode draad: hoe kunnen we beter en zuiniger met techniek omgaan, en wat kunnen we leren van oude inzichten. Een duidelijk voorbeeld van deze filosofie laat het hoofdstuk over energiezekerheid zien. Het gaat hierbij om de vraag, hoe het aanbod van elektriciteit zich zou moeten verhouden tot de vraag, zodanig dat de levering van stroom op elk moment van de dag gegarandeeerd is.
Energiezekerheid
Dat de energievoorziening momenteel in de meeste geïndustrialiseerde landen ruimschoots in orde is, zal niemand verwonderen. Zo is in Duitsland de stroom gedurende 99,996 procent van de tijd beschikbaar, minder goed presterende landen in Europa, zoals Polen of Letland, kennen ‘slechts’ een betrouwbaarheid van 99,90 procent, wat betekent dat de gemiddelde klant moet rekenen op een elektriciteitsonderbreking van acht uur per jaar. Maar hoe ziet deze situatie eruit als het aandeel van zonne- en windenergie gaat toenemen? De kans is groot dat de energiezekerheid zal dalen, omdat de zon nu eenmaal niet altijd schijnt en het niet altijd waait. De vraag naar energie afstemmen op het aanbod komt dan als belangrijk strategisch middel naar voren, een optie die momenteel natuurlijk ook al in beeld is als reactie op de sterk stijgende energieprijzen van dit moment.
Duurzaamheid
Het betreffende artikel wijst ook op alternatieve strategieën, zoals: “kleren wassen met de hand, voedsel bewaren zonder elektriciteit, koel blijven zonder airconditioning of navigeren en communiceren zonder mobiele telefoons.” Of deze benadering zal aanslaan bij het merendeel van de huidige elektriciteitsklanten is de vraag. Opvallend is, dat de auteur Kris de Becker in dit verband nauwelijks ingaat op de optie om energie op te slaan, een mogelijkheid die zeker bij bezitters van zonnepanelen populair is. Dankzij het gebruik van bijvoorbeeld accu’s is het immers minder noodzakelijk om het gedrag aan te passen.
Het interessante van deze bundeling is dat er onderwerpen rond duurzaamheid zijn behandeld die over het algemeen weinig aandacht krijgen. Neem bijvoorbeeld het vraagstuk of de moderne gezondheidszorg niet veel meer zou kunnen verduurzamen. Het probleem is namelijk dat moderne ziekenhuizen enorm veel energie verbruiken vanwege de medische apparatuur, verlichting en, bijvoorbeeld in de operatiekamers, de inzet van krachtige ventilatiesystemen. Een van de regelmatig gebruikte apparaten, een MRI-scanner, kan meer stroom verbruiken dan ruim 70 Europese huishoudens! Het is echter de vraag of energiebesparing in ziekenhuizen mogelijk is zonder de kwaliteit van de medische behandelingen aan te tasten. Een complexe materie, waarover het laatste woord nog niet gezegd is.
Thermo-elektrische generator
Minder geslaagd is het hoofdstuk over een houtkachel, die niet alleen warmte maar ook elektriciteit zou kunnen opwekken. Dit gebeurt met een thermo-elektrische generator, die gebruik maakt van het zogeheten Seebeck-efffect. Nu is er met een dergelijke elektrische generator niets mis, de toepassing is allang bekend, maar het stoken van hout is natuurlijk al lange tijd omstreden, want bij het verbranden van hout komen fijnstof en andere schadelijke stoffen in de lucht. Dat is voor iedereen ongezond, maar zeker kinderen, ouderen en mensen met een longziekte hebben er veel last van. Bovendien is het niet erg efficiënt om je huis te verwarmen met een houtkachel, want een groot deel van de warmte vliegt via de schoorsteen naar buiten. Zou het tegelijk produceren van elektrische stroom dan onder de categorie ‘van de nood een deugd maken’ vallen? Maar ook dan lijkt deze aanpak niet geweldig, wie weet gaan mensen extra vaak stoken om op deze manier de elektriciteitsproductie op te schroeven! Het is overigens nog niet zo’n eenvoudige techniek, omdat de thermo-elektrische generator gebruik maakt van het temperatuurverschil tussen de kachel en een koude bron. Hoe kouder de koude bron is, hoe beter, wat ertoe kan leiden om bijvoorbeeld een ventilator hiervoor te gebruiken. Daar gaat dan weer een deel van je energiewinst!
Het boek behandelt heel diverse onderwerpen. Naast de hierboven genoemde items komt bijvoorbeeld ook de bouw van een klimaatneutraal zeilschip naar voren, het kweken van subtropische planten en bijvoorbeeld het gebruik van warmwaterkruiken.
Het zou overigens geen overbodige luxe zijn als met name de omslag wat meer aandacht zou krijgen. Waarom geen aardige tekening of foto op de voorkant, er zijn genoeg interessante illustraties in het binnenwerk die de kaft zouden kunnen verrijken. Maar misschien ziet de uitgever de publicatie van het boek als bijzaak, en heeft dit hooguit een rol ter promotie van het Lowtech Magazine. Een blad dat vijftien jaar geleden voor het eerst in het Nederlands verscheen en dat inmiddels in vijf talen de wereld over gaat. De uitgever publiceert niet alleen over duurzaamheid maar past dit uitgangspunt ook toe in de eigen praktijk, want de website draait op zonne-energie. En als de zon geen energie kan leveren vanwege aanhoudend slecht weer? Dan accepteert de uitgever deze omstandigheid en gaat de website uit de lucht.
—
Voor het eerst verschenen op Bazarow
