Waarom de energietransitie zo langzaam gaat
[Recensie] Een verontrustende boodschap! De klimaatverandering heeft inmiddels wereldwijd geleid heeft tot wijdverbreide en deels onomkeerbare gevolgen voor mens en natuur. Miljoenen mensen zijn door weerextremen blootgesteld aan acute voedselonzekerheid en afnemende waterveiligheid, de klimaatmaatregelen moeten sneller, anders gaat het radicaal mis op aarde. Dit waren enkele conclusies uit het rapport van het International Panel on Climate Change (IPCC) van afgelopen april, met de meest recente inzichten op het gebied van de effecten en risico’s van klimaatverandering. Het is goed om te realiseren dat de eerste alarmerende waarschuwingen op milieugebied al vijftig jaar geleden naar buiten kwamen, toen de Club van Rome in 1972 haar rapport ‘Grenzen aan de Groei’ publiceerde. Hoe is het gekomen dat na zo’n lange periode het milieuprobleem nog steeds niet opgelost is, vroeg Frans van der Loo zich af. In verschillende recent gepubliceerde boeken zijn volgens hem al veel antwoorden over dit probleem te vinden, maar het leek hem zinvol om in zijn onlangs gepubliceerde boek een net iets andere invalshoek te kiezen: niet zozeer het milieubeleid in het algemeen staat centraal, maar een kleiner onderdeel hiervan: de energietransitie. Geen onlogische keuze voor Van der Loo, die al ruim 50 jaar vanuit verschillende functies bij de ontwikkelingen op (wind)energiegebied betrokken is. Naast de keus voor energie als onderwerp geeft dit boek ook een antwoord op de vraag waarom de energietransitie niet sneller heeft plaatsgevonden.
Windparken
Het verloop van die energietransitie is gedetailleerd beschreven aan de hand van de totstandkoming van een van de grootste windparken van Nederland: het in 2017 opgeleverde Windpark Noordoostpolder (NOP), dat met 86 windturbines een totaal vermogen van 429 MW bezit. Het is boeiend om te lezen hoe agrariërs aan de ene kant de windmolens als aardige bijverdienste zagen, maar dat ze aan de andere kant tegelijk kritiek hadden op de turbines, vanwege de geluidshinder en de visuele impact. Daarnaast speelde het punt dat sommige windturbines zo dicht bij elkaar stonden, dat ze de wind van elkaar afvingen en zo de opbrengsten beïnvloedden. Van der Loo, die vanuit zijn functie als secretaris van de landelijke Task Force Windenergie nauw betrokken was bij de ontwikkeling van het Windpark NOP, benadrukt in dit verband hoe belangrijk het was om een gezamenlijk plan te ontwikkelingen, zodat er een eenduidig doel zou ontstaan. Tot in detail komt het hele besluitvormingsproces aan bod, dat al met al negentien jaar heeft geduurd. Eén van de conclusies: energietransitie is mensenwerk.
Na een vergelijkbare analyse van de manier waarop ook op de Noordzee windparken gerealiseerd zijn komt het verloop van de Nederlandse energietransitie sinds 1972 in het algemeen aan bod. Het boek beperkt zich hierbij tot zon- en windenergie, het bescheiden aandeel van bijvoorbeeld waterkracht komt niet verwonderlijk niet aan de orde. Jammer is wel dat het forse aandeel in de duurzame energievoorziening van biomassa buiten beeld blijft. Misschien omdat deze bron zo omstreden is? Maar dat zou dan juist een goede reden zijn om dit onderwerp ook te behandelen!
Knelpunten
Maar goed, dat er veel te leren uit de gang van zaken rond windenergie is duidelijk. Dat blijkt ook uit de diverse interviews met een aantal deskundigen, die in het begin van het boek staan. Een interessant detail is hierbij dat alle geïnterviewden de vraag voorgelegd krijgen, hoe ver het in hun ogen staat met de energietransitie. Met als opvallende uitslag dat de antwoorden heel erg uiteenlopen. Het meest optimistische is misschien wel Teun Bokhoven, onder meer oprichter van een van de eerste zonneboilerbedrijven, die stelt dat het idee rond de energietransitie wel voor ongeveer 75 procent geland is. Daar staat bijvoorbeeld de mening van emeritus hoogleraar Wim Turkenburg tegenover, die erop wijst dat er nog veel problemen rond duurzame energie zijn op te lossen: “Zelfs om te stellen dat we nu op een take-offpunt zitten is te optimistisch.” Volgens de natuurkundige zijn er nog diverse knelpunten op te lossen, waaronder de warmtetransitie, de netuitbreiding, de energieopslag en de transporttransitie.
Een belangrijke conclusie is – misschien niet verwonderlijk – dat er een maatschappelijk draagvlak nodig is om de energietransitie te realiseren. Het is, anders gezegd, van groot belang dat de neuzen dezelfde kant op wijzen, een stelling die Van Loo diverse keren naar voren brengt. Dit boek kan in dit verband zeker een belangrijke bijdrage leveren.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
