Verhalen van rouw
[Recensie] Een vrouw blikt terug op het verlies van haar man na een periode van drie jaar ziekte; het is inmiddels 20 jaar geleden. Zij bleef achter met twee kinderen van vier en zeven jaar. In een proces van verdriet en eenzaamheid ontdekt zij dat de enige weg naar de toekomst is jezelf zijn en blijven: “…toen ik mijn kwetsbaarheid durfde te laten zien, wist ik dat ik niet was verloren” (p. 9). Dat is haar boodschap aan de lezer(es): wees mens zoals je je voelt en verberg je gevoelens niet.
Zij beschrijft het proces van ziekte in eenvoudige maar rake bewoordingen en in een enkel zinnetje als “Zijn ziekte overheerste steeds meer ons dagelijks leven (p. 29) ligt veel levenspijn opgesloten. Het is de ervaring van veel mensen die soms van de ene op de andere dag van de arts te horen te krijgen dat het er ernstig uit ziet en dat zij een beperkte tijd van leven hebben. Mensen voelen zich machteloos, hebben intensieve en mooie momenten met elkaar want het leven krijgt een bijzondere diepgang in het aangezicht van de dood. Er zijn ook dagen van wanhoop, boosheid en intens verdriet omdat het afscheid zich onherroepelijk opdringt.
Na het afscheid volgen er ‘zwarte dagen’ waarin het leven een dagelijkse opgave is. Mensen zeggen vaak – bij gebrek aan beter – tegen een nabestaande: je moet verder. Zonder dat ze het in de gaten hebben, ís dat op een andere manier ook waar: het leven is een moéten geworden waarin de gewone dingen zwaar vallen. Zeker in het begin is er weinig of niets waar iemand vreugde aan beleeft want alles is bedekt door een grauwsluier van gemis.
Mensen kúnnen heel onverwacht en warm reageren maar er is ook het voorbeeld van een tandarts die op uiterst pijnlijke wijze het tegenovergestelde laat zien.
Het verhaal van weduwe Annette Koevermans speelt de hoofdrol in dit boek maar daar tussendoor zijn er kortere verhalen van andere mensen in andere situaties die ook iemand hebben verloren. Bijzonder is het verhaal van een vader die zijn zoon verliest en daarover zegt: “Het verlies van David heeft meer gebracht dan wat er is weggehaald” (p. 92). Een ingrijpend verlies zet het leven van nabestaanden op zn kop en kan mensen ingrijpend veranderen, ten goede en ten kwade. Dikwijls zie je dat mensen daarna bewuster en relativerender leven, met een dieper oog voor wat er echt toe doet in ons menselijk bestaan.
Annette eindigt haar verhaal dan ook met deze woorden: “Verlies vormt je, maar verloren ben je zeker niet!” (p. 141).
Dit boek zal veel herkenning oproepen bij iedereen die een verlies van dichtbij heeft meegemaakt, met name de partner.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
