Een onvermijdelijk drama
Muidhond is een andere naam voor zeelt. In de debuutroman van Inge Schilperoord staat deze vis symbool voor het leven van de hoofdpersoon Jonathan. De vis is gewond, wordt door Jonathan gevangen en hij probeert het beest gedurende het boek in leven te houden. De vraag is niet óf maar wanneer dit zal mislukken.
[Van deze roman verscheen een voorpublicatie op Athenaeum.nl]
Jonathan, een dertiger, wordt wegens gebrek aan bewijs vrijgesproken van tbs en gaat weer bij zijn moeder wonen. Hij doet zijn best om een normaal en onopvallend leven te leiden en ver te blijven van de verleidingen die bijna tot zijn veroordeling hebben geleid. Schilperoord creëert een beklemmende sfeer met de vastberaden en tegelijkertijd hulpeloze pogingen van Jonathan om zijn gevoelens onder controle te krijgen. De openingszin zet direct de toon:
‘Nu moet ik goed opletten, dacht Jonathan. Nu. Het begint nu.’
In een werkboek maakt hij oefeningen die hij van zijn psycholoog heeft meegekregen, en hij richt zijn leven uiterst planmatig in. De stoorzender is Elke, het buurmeisje van zijn moeder, een kind nog. Hij wordt naar haar toegetrokken en tegelijkertijd wil hij bij haar wegblijven; zij betekent gevaar. Waarom dat is wordt langzamerhand duidelijk: Jonathan is pedofiel. De tbs was vanwege een delict waarbij een ander meisje betrokken was. Net zo goed als je weet dat de vis zal sterven, voel je dat het met Jonathan vanwege Elke niet goed zal aflopen.
Afstand
Het boek is helemaal geschreven vanuit de gedachtewereld van Jonathan; het gaat om de bedreigingen die hij ziet, de oplossingen die hij bedenkt om de spanning te verminderen, en het verlangen Elke weer te zien en de poging om dat verlangen te onderdrukken. Maar er is iets vreemds met de verteltechniek van Schilperoord. Als schrijver worstelt ze duidelijk met de juiste afstand tot haar personage. Jonathan komt niet over als de meest snuggere persoon:
‘Het was ook ingewikkeld, dacht hij. En hoe kon hij haar [de moeder] ooit uitleggen wat er was gebeurd. Waar hij allemaal mee bezig was? Het ging over ‘copingmechanismen’, zo heette dat, had hij geleerd, ‘stressregulatie’. Hij begreep het zelf nog niet eens helemaal.’
Toch blijkt Jonathan zeer goed in staat om helder en geordend na te denken over wat er gebeurt en daaruit ook de juiste conclusies te trekken.
‘Zijn eigen gedachten raakten juist op dat moment verstrikt, haakten zich in elkaar vast, raakten in de knoop. En even werd alle lucht tussen de gedachten weggezogen en maakte plaats voor een drukkend vacuüm. Hij moest zich losmaken.’
Zitten we in het eerste fragment nog in het hoofd van Jonathan, in dit tweede fragment neemt de verteller zelf het woord om de lezer duidelijk te maken hoe het personage zich voelt. We beleven zijn gevoelens niet, we krijgen ze uitgelegd. Ook neemt de auteur vaak ‘dacht hij’ op in de tekst, terwijl er geen andere denker dan Jonathan aanwezig is. Deze onnodige toevoeging doet afbreuk aan de intensiteit van het verhaal.
De roman geeft wel op knappe wijze een duister beeld van Jonathan met de mooie symboliek van de stervende vis. De wanhopige pogingen van hoofdpersoon om te ontsnappen aan zijn pedofiele gevoelens worden scherp neergezet. Het verhaal kruipt onontkoombaar naar een climax die uiteindelijk toch anders is dan je verwacht. Niet alles is perfect aan Muidhond, maar het is een sterk debuut.
