“Wie vandaag lijdt, creëert een morgen waarin alles beter is”
[Recensie] “Een donkere munt op een vieze doek”, dat is de rode draad in de roman Munt van Richard Osinga. Een munt die dromen waar zou kunnen maken.
Munt wordt verteld vanuit het perspectief van drie personages. De net afgestudeerde Xiao Wei neemt het Chinese perspectief voor zijn rekening. Geheel tegen zijn zin in is hij door zijn familie naar Congo – “een land dat alleen in het nieuws is omdat het naar de kloten gaat” – gestuurd om waardevolle metalen in te kopen. Wanneer hij de zilveren munt onder ogen krijgt, hoopt hij met de opbrengst ervan terug te kunnen keren naar China, waar zijn geliefde op hem wacht.
Kindsoldaat
Plamedi, de Congolese gids die de munt ontdekt, verwoordt de Afrikaanse invalshoek van het verhaal. Intelligent, empathisch en leergierig als deze zoon van een ranger in de nationale parken van Congo ook is, het heeft allemaal niet kunnen voorkomen dat hij als tiener werd ingelijfd als kindsoldaat. Sinds zijn ontsnapping werkt hij hard aan zijn toekomst en aan het verdringen van de gruwelijke herinneringen. In België een opleiding volgen tot filmmaker, dat is zijn grote droom. De munt zou hem daar wellicht bij kunnen helpen.
Eva beziet het verhaal met een Westerse blik. Als wetenschapper maakt zij deel uit van een Belgisch archeologisch team dat naar Congo vertrekt om vanuit de vindplaats van de munt een mogelijke oude beschaving te kunnen reconstrueren. Na een minder fijne jeugd en een mislukte relatie wil ook Eva wel eens ‘iets groots neerzetten.’
“De hand die geeft bevindt zich boven de hand die ontvangt. Het kolonialisme is nooit verdwenen.” Het team hoopt Congo zijn geschiedenis, “zijn trots”, te brengen, maar zitten de Congolesen hier wel op te wachten? Op de bevindingen van Belgen die “meer interesse hebben in een ongrijpbaar verleden van duizend jaar terug dan in het recente verleden waarin zij de boeman zijn?”
Spel met de tijd
Munt is één groot spel met de tijd. Gaandeweg blijkt ook dat de volgorde van de hoofdstukken niet klopt, of althans niet chronologisch is. Het zijn niet alleen de terugblikken naar het verleden, maar ook hetgeen je als het heden zou kunnen beschouwen krijgen we in gehusselde volgorde te lezen. Het is precies zoals Eva zich een zin herinnert: “de volgordelijkheid van alles is verstoord”. Een goede keuze van Osinga, want dit draagt sterk bij aan de opbouw van de spanning.
Proberen iets van dit buitengewoon intrigerende verhaal uit de doeken te doen, zou per definitie betekenen die “verstoorde volgordelijkheid” danig te verstoren. Daarom heel in het kort: tijdens een expeditie in de diepe jungle vindt Plamedi een munt in een oud graf. Hij maakt er een foto van. Het bestaan van de munt gaat een eigen leven leiden en wekt om zijn vermeende waarde de interesse van menigeen; van Xiao Wei, van de wetenschappers, van de Belgische ambassadeur en uiteindelijk ook van Plamedi zelf. Hij keert terug naar het woud als gids van het Belgische team, maar is hier allerminst gerust op, want “hij is hier eerder geweest…”
“Wie vandaag lijdt, creëert een morgen waarin alles beter is”, dat is zo’n beetje de definitie van hoop van alle drie de hoofdpersonages. Hun leven bestaat uit dromen van een beter leven, dromen die nodig zijn “om je in staat te stellen te leven in onmogelijke omstandigheden”. Het is de munt “die alles op zijn kop zet.”
Munt heeft alles wat een boek goed maakt: knap en ingenieus bedacht, boordevol avontuur, levensbeschouwend, heel dicht op de werkelijkheid en de huiveringwekkende strijd in Congo, naarmate het verhaal vordert ongelooflijk spannend, en soms, héél soms ook een beetje komisch. Grote vragen over zingeving, geloof en het al dan niet kunnen ontkomen aan je lot komen voorbij.
De kracht van dit verhaal is te bewonderen. Wie weet dat ooit iemand het idee opvat om Munt te verfilmen.
Richard Osinga (1971) debuteerde in 2003 met Bor in Afrika, deels gebaseerd op zijn ervaringen als diplomaat bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. Nu, twintig jaar en een aantal boeken later is hij terug in Afrika met de roman Munt.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
