De wereldwijde energietransitie: een complexe materie
Als het gaat om de mondiale energieproblematiek laat het onlangs verschenen boek Naar een groen energieparadijs van begin af een duidelijk standpunt zien. Zo lezen we in de inleiding dat de energie van zon en wind niet voldoende zal zijn voor een duurzame energievoorziening. Het gebruik van biomassa levert ook niet de ultieme oplossing en van energieopslag moeten we zeker niet teveel verwachten. Vervolgens komen min of meer gedetailleerd diverse potentiële groene energiebronnen ter sprake. De omschrijving ‘groen’ verdient, zo lezen we, hierbij de voorkeur boven ‘duurzaam’ omdat de laatste term niet eenduidig gedefinieerd zou zijn. Wat betreft het opwekken van stroom met zonnepanelen stelt de natuurkundig onderlegde auteur Ruud Bronmans dat het rendement van fotovoltaïsche (PV) panelen erg laag is en niet boven de 20 procent komt. Waarom is dat een probleem? Als de zonnepanelen niet al te duur zijn is het toch mogelijk om een relatief groot oppervlak met zonnepanelen te bedekken en zo een aardige hoeveelheid aan elektriciteit op te wekken? Kijk maar naar de explosief groeiende belangstelling voor zonnepanelen op dit moment, dat duidelijk illustreert dat het momenteel met de prijs/prestatieverhouding best in orde is.
Schade offshore turbines
Dat de mogelijkheden van windenergie voor de Nederlandse energievoorziening zijn beperkingen heeft zal iedereen wel willen geloven. De wind waait natuurlijk niet constant, windturbines kunnen soms elkaars wind afvangen, er is op land geen plaats genoeg terwijl ook op zee de mogelijkheden beperkt zijn, al was het maar omdat vissers bezorgd zijn over de schade die de turbines zouden kunnen veroorzaken. Bronmans voert ten aanzien van de offshore windturbines nog een ander argument aan, namelijk dat de bouw ervan enorm lang zal duren. Op de Noordzee zou volgens hem in theorie ruimte zijn voor 6.000 turbines van elk 10 MW. Als de bouw en de aansluiting per windturbine een dag duurt, zal het plaatsen van al die offshore windturbines 24 jaar in beslag nemen. “Historisch gezien is één turbine per dag heel snel, dus mogelijk ook niet realistisch.” Toch een merkwaardige redenering, want waarom zou het niet mogelijk zijn om bijvoorbeeld vijf bouwondernemingen tegelijk aan de bouw van windturbines te laten beginnen? Dan is de klus in nog geen vijf jaar geklaard, uitgaande van 250 werkdagen per jaar. En hoeveel sneller zal de bouwperiode wel niet uitvallen als tien bedrijven op hetzelfde moment aan de slag gaan!
Kernenergie
Het meest opvallende in het betoog is de grote aandacht voor kernenergie. Waar elke andere energiebron één hoofdstuk in het boek krijgt toebedeeld mag kernenergie rekenen op maar liefst drie hoofdstukken! In het eerste hoofdstuk komt aan de orde dat er een verband bestaat tussen kernenergie en kernwapens, maar dat is kennelijk niet relevant genoeg, het onderwerp komt vervolgens maar heel zijdelings ter sprake. Wel is er veel aandacht voor het natuurkundig proces van kernsplijting en de materialen waarmee kettingreacties zijn te maken. Vervolgens gaat het onder meer over de veiligheidaspecten.
De eerste kernreactoren waren inherent onveilig, wat bijvoorbeeld bleek bij het ongeluk bij Tsjernobyl. Ook twee andere ernstige ongelukken komen aan bod, Three Mile Island en Fukushima Dailichi. De aandacht voor deze drie ernstige ongelukken is natuurlijk terecht, maar dit leidt onwillekeurig toch de aandacht af van het feit dat er in de geschiedenis van de kernenergie ook een groot aantal andere incidenten en ongelukken zijn geweest, die op zijn minst het functioneren van de betreffende kerncentrales belemmerden, zie de inventarisatie van de International Nuclear Event Scale. Dat de bouwkosten van kerncentrales hoog zijn, lijkt een terechte conclusie van het boek, maar wat de constructiekosten waarschijnlijk nog eens zullen verhogen is het feit dat de bouwperiodes soms aanzienlijk veel langer uitvallen dan gepland. Kijk maar naar de Finse kernreactor Olkiluoto 3 die in april 2023 in commercieel bedrijf ging, na een bouwperiode van 18 jaar, 23 jaar na de eerste vergunningsaanvraag! En zie bijvoorbeeld de 1,630-MW Franse Flamanville-3 kerncentrale, waarvan de constructie in december 2007 begon, en die naar verwachting pas in het eerste kwartaal van 2024 de eerste stroom zal produceren. Het project vergt een investering van zo’n 19 miljard euro, vijf keer de oorspronkelijke begroting van 3,4 miljard euro! Dit zullen ongetwijfeld uitzonderlijke gevallen zijn, maar om het hele aspect rond de constructie van kerncentrales maar niet te bespreken is een misser. Ondanks dit soort tekortkomingen bestempelt Bronmans kernenergie als groene energiebron. Dat de winning van de benodigde uranium, de bouw van de kerncentrale, het transport van het radioactief afval en de uiteindelijke afbraak van de centrale niet zonder de uitstoot van CO₂ zal gebeuren gaat kennelijk aan hem voorbij.
Energiebesparing
Het meest zwakke van het boek is het feit dat er – bewust – geen aandacht is besteed aan de mogelijkheid tot energiebesparing. “De mogelijkheden voor energiebesparing zijn op een gegeven moment wel uitgeput. Als de spouwmuur eenmaal met isolatiemateriaal gevuld is kan die niet nog een keer gevuld worden,” zo lezen we in de inleiding. En iets verder: “Ook kan elke auto op benzine slechts één keer vervangen worden door een stekkerauto, of een stekkerfiets.” De conclusie luidt: er zijn steeds minder mogelijkheden voor besparing. Een zeer merkwaardige redenering! Zo zijn er ook steeds minder mogelijkheden voor de plaatsing van windmolens, waarom behandelt dit boek dat onderwerp dan wel? Dat energiebesparing steeds moeilijker zal uitpakken is overigens ook nog de vraag. Er valt juist veel nieuwe winst te halen, kijk maar naar veel rondrijdende auto’s, waarvan de omvang steeds meer toe lijken te nemen. Autobesitas is de veelzeggende term hiervoor. En met de afmetingen van de auto neemt het energieverbruik toe, ook als het een stekkerauto zou betreffen!
—
Voor het eerst gepubliseerd op Bazarow
