Europese adel omarmt Amerikaanse Jazz
[Recensie] Nica’s Dream. The Life and Legend of the Jazz Baroness van David Kastin is het opmerkelijke verhaal van de Rothschild-telg Pannonica de Koenigswarter, ofwel Nica. De Rothschild-familie is, zoals wellicht bekend, een internationale dynastie van Duits-Joodse oorsprong die hun fortuin maakten in de bankierswereld.
Pannonica werd in Londen geboren als de jongste dochter van Charles De Rothschildt en een Hongaarse barones. Ze trouwde in 1935 met een een Franse diplomaat Jules de Koenigswarter en gingen in Frankrijk op een kasteel wonen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog vlucht ze naar de Verenigde Staten maar ze gaat even later toch naar Afrika, waar ook haar man gestationeerd is en beiden spelen ze een grote rol in de oorlog en worden daarvoor onderscheiden.
Als ze later met haar man nog in Noorwegen en in Mexico belandt vindt Nica het mooi geweest. Ze wil naar New York toe, het centrum van de jazzmuziek. Hoe kwam dat zo?
Nica was al door haar broer Victor geïntroduceerd in de wereld van de jazz door zijn platen. Ze werd gegrepen door de nieuwe ritmes en de energie die er van uitging en die aansloten bij haar gevoel van rebellie tegen de geldende, conservatieve Rothschild-waarden. Duke Ellington kreeg de eerste credits, hij maakte van haar een echte jazzliefhebber zo vertelde ze de eigenaar Max Gordon van de jazzclub Village Vanguard;
“’Black, Brown and Beige,’ she told him, ‘If you should ask me what record really converted me to jazz, I would have to say it was that one. I didn’t know jazz could be so beautiful.’
Als Nica neerstrijkt in een hotel in New York maken we kennis met alle jazzclubs van betekenis, krijgt u mee wat ‘bebop’ eigenlijk is en ontmoeten we met Nica de jazzmuzikanten van dat moment. Er duiken figuren op als Jack Kerouac, Jackson Pollock en Allen Ginsberg dus dat geeft een aardig tijdsbeeld weer. Nica bezoekt talloze optredens en leert de musici kennen. Dat was niet eenvoudig, aldus publiciste Phoebe Jacobs;
“By entering the world of New York’s jazz modernists, the Baroness had joined a highly dysfunctional subculture. ‘Don’t forget,’ Phoebe Jacobs declared, ‘we’re talking about some guys who were alcoholics, who were drug addicts and led some pretty sick, distorted lives.’ Yet Nica was able to see past these shadows to their genius, and heard only the beauty they created.”
Want er werden wel degelijk vragen gesteld bij haar motieven. Dat sloeg zelfs om naar hevige kritiek toen altsaxofonist Charlie Parker overleed in haar hotelsuite. Daar heeft ze lang last van gehad, hoewel ze niets anders deed dan hem onderdak bezorgen in die tijd.
Nica was ook wel een opvallende verschijning. Met haar sigarettenpijpje, haar Britse accent en haar zilvergrijze Bentley die ze pontificaal voor een club parkeerde en het prima vond als er wat ‘shabby locals’ op de leren bekleding gingen zitten met hun fles in bruin papier gewikkeld.
Toch is haar belangstelling oprecht. Ze helpt Charlie Parker waar ze kan en dat geldt in overtreffende trap voor de pianist Thelonious Monk. Die laatste zal zelfs jaren in haar huis bivakkeren toen hij veel last van zijn bipolariteit had. Huis, ze zat toch in een hotel? Dat klopt, maar de nachtelijke jam-sessies werden niet door iedereen gewaardeerd, dus kocht Nica een huis. Naast tientallen musici die daar over de vloer kwamen had ze ook 122 katten, het werd niet voor niets ‘Cathouse’ genoemd. Dat had een dubbele betekenis, want jazzmusici werden ook vaak ‘cats’ genoemd.
We leren dus veel over Nica maar ook over de muzikanten. Nica nam een beschuldiging van drugsbezit op zich toen er wat in haar auto werd gevonden. Ze gebruikte zelf geen drugs (had wel altijd een fles Chivas Regal bij zich) maar kreeg aanvankelijk wel een celstraf opgelegd die na lang procederen werd kwijtgescholden. Als een musicus geen onderdak had kon hij altijd bij haar terecht. Dat had tot gevolg dat er aardig wat composities naar haar zijn vernoemd; achter in het boek staan ze allemaal vermeld. Een andere artieste waar een mooi verhaal over wordt verteld is Billie Holiday. Joe Termini, een clubeigenaar, wordt aangesproken door een agent die Billie wil horen zingen, maar die heeft geen vereiste ‘cabaret card’ die nodig is om in dergelijke clubs op te treden. Afgepakt wegens drugsbezit waarschijnlijk.
“When Termini explained that she didn’t have a cabaret card, he was told that ‘it wouldn’t be a problem.’ Reassured, he walked over to Holiday’s table. ‘Hey Lady,’ Joe began, ‘you gonna sing for us tonight?’ She looked around the room. ‘No way,’ she told him. ‘Too many fuzz around here.’ ‘But Lady,’ Joe responded, ’that’s who wants to hear you sing.’
Kenneth Koch recalled, ‘It was very close to the end of her life, with her voice almost gone, just like a whisper, just like the taste of very old wine, but full of spirit. She sang these songs and it was very moving.’
Nica maakt inmiddels deel uit van die wereld, schrijft zelfs ‘liner notes’ voor de achterkant van een elpee van Monk en neemt overal waar ze komt de nodige foto’s. Het idee is om daar een boek van te maken maar dat krijgt ze zelf niet van de grond. Haar nazaten wel en dat boek zal ik hierna gaan lezen.
Al met al is het een bijzonder verhaal. Europese adel die naar Amerika verhuist en daar de muziek omarmt van een groep die niet bepaald bovenaan de populariteitsladder staat. Nica stierf op 74-jarige leeftijd en haar naam leeft voort in verschillende jazz-clubs, van Nantes, tot Bodrum en tot in Den Haag. Pannonica, volgens Monk vernoemd naar een vlinder, het bleek uiteindelijk een mot maar dat doet niets af aan die bijzondere naam. Laat ik afsluiten met wat tenorsaxofonist Sonny Rollins (hij leeft nog steeds) over haar dacht, want hij zei iets over de moed van Nica die racisme het hoofd bood in de jaren vijftig;
“‘ By being with the Baroness, we could go places and feel like real human beings,’ he recalled. ‘it certainly made us feel good. I loved the Baroness. She really wanted to help jazz musicians. I think she was a heroic woman.'”
—
Eerder verschenen op https://casakoen.wordpress.com/page/2/
