Het gaat om de magie van de vertaling naar verf
[Recensie] De mens is het hoofdthema in het werk van Sam Drukker (1957). Hij werd geboren in Goes, groeide op in Assen en woont in Amsterdam. Hij studeerde aan Academie Minerva in Groningen, waar hij onder meer les kreeg van Matthijs Röling. Daarnaast volgde hij de lerarenopleiding Ubbo Emmius in Groningen. Zijn eerste museale tentoonstelling was in 1999 in het Drents Museum. Momenteel zijn er twee exposities van hem tegelijkertijd te zien: in het Drents Museum (zelfportretten) en in Museum JAN in Amstelveen (de thematische expositie Onderweg).
Bij deze laatste tentoonstelling, die schilderijen en tekeningen van Drukker toont die gemaakt zijn in de periode 2010-2021, is de publicatie Onderweg verschenen. Mensen zijn hun leven lang onderweg niet alleen fysiek maar ook mentaal. Het gaat daarbij om gevoelens als onzekerheid, doorzettingsvermogen, vertwijfeling, kwetsbaarheid, onbevangenheid, zelfbewustzijn. Maar ook over de druk die het leven met zich meebrengt, het ontheemd zijn, schoonheid, ouderdom en de dood. Drukker laat dat op een indringende manier zien in een publicatie die opvalt door de afbeeldingen die in fors formaat zijn afgedrukt, waardoor ingezoomd wordt op de details en de losse toets van schilderen. Het is vooral een kijkboek geworden waarin de verbeeldingskracht geactiveerd. Er zijn tekstbijdragen van Pienk de Gaay Fortman en Henk Blanken.
Pienk de Gaay Fortman, onder meer medewerker educatie bij Museum JAN, gaat in dialoog met de kunstenaar. Ze heeft het met hem over kijken en over het feit dat kunst op een abstracte manier communiceert. Drukker vertelt over De magie van het dode musje. Tijdens zijn opleiding kwam een docent met een dode mus. “Ik wist dat toen het nog leefde het superzacht en warm was. Nu zou ik botjes voelen en luizen en misschien viezigheid. Zo kwam er een waaier van gevoelens bij mij op. Dus door heel goed te kijken ontvang ik visuele informatie. Ik had toen geen taal ter beschikking, maar toon, ritme, warm-koud, textuur en compositie.” Het gaat om het verbeelden van de beelden die je met je meedraagt. “Het gaat om de magie van de vertaling naar verf.” Show don’t tell, zou je kunnen zeggen.
Blanken observeert de intensiteit waarmee Drukker tekent: “Als hij tekent, doopt Sam Drukker, een luciferhoutje in gitzwarte inkt – en kijkt, en kijkt en kijkt. […] Hij praat niet. Hij lijkt niets te horen. Er is alleen dat laaiende kijken.”
Het boek zet je verbeeldingskracht aan het werk. Dat begint bij de tekeningen, de basis van het werk van Drukker. Hij werkt met een kroontjespen, een luciferhoutje en inkt. Hij zoekt naar de essentie van degene die hij portretteert. Het draait dus om nauwkeurig kijken om dan in een keer een lijn neerzetten. Je zou kunnen zeggen dat het draait om de schoonheid van de lijn. Donkere delen, een schaduw, een accent van het haar geeft hij aan met een kwastje en inkt. Hij zoekt daarin de juiste toon om dat wat hij wil vertellen raak te treffen. Je vraagt je af bij Studie van een zittende man waar de man aan zit te denken, een vrouwelijk model staand met de handen beschermend over elkaar lijkt zich zorgen te maken over je toekomst.
Drukker gebruikt tekeningen als ‘onderzoek naar de mens’ en als voorstudie voor zijn schilderijen. Het mooist is dat te zien in de serie van tien portretten van Joodse mannen. Drukker weet dat het grootste deel van de familie van zijn vaders kant Joods was en in de Tweede Wereldoorlog is omgekomen. Thuis werd er niet over gesproken. Drukker is op zoek gegaan naar zijn identiteit. Het leidde tot tien voorstudies in inkt en tien portretten, gemaakt in 2012-2013, van hoogbejaarde Joodse mannen die als volwassene de oorlog hebben meegemaakt. Het is een eerbetoon aan de traditie en het overleven. De serie, die aangekocht is door het Joods Historisch Museum, draagt als titel ‘Minje’, naar het Joods minjan. Dat is een groep van ten minste tien volwassen joodse mannen die nodig zijn voor een volledige joodse gebedsdienst. Deze mannen lijken de traditie door te geven aan de volgende generatie, zijn dus (om met de titel van het boek te spreken) onderweg. Wat hebben zij meegemaakt, hoe denken ze terug aan het verleden, hoe zien ze de toekomst?
Onderweg is een overkoepeld thema voor alle werken die in het boek te vinden zijn. Of het nu gaat om een wat oudere zwarte man, die als een denker poseert of een stel voeten, een zwangere vrouw [Madonna]. Vooral in het eerste deel van het boek komt het thema pregnant naar voren. Het begint met een tweeluik met als titel Verdrijving uit het paradijs. Een vrouw die angstig kijkt, de handen beschermend om zich houdt en de man die met de handen voor het gelaat wegloopt. Ze verlaten de plek waar ze het liefste waren en gaan een andere wereld tegemoet. Drukker versterkt dit gevoel door als ondergrond oude panelen te gebruiken. Bij de vrouw is de achtergrond van het paneel groen en bladdert de verf af. Groen is enerzijds de kleur van de veiligheid en anderzijds die van hoop. Zo vertelt Drukker meerdere verhalen tegelijkertijd.
Dan zijn er de tekeningen en schilderijen van roeiers. Zijn het vluchtelingen? Zij roeien van hun eigen wereld weg. Als je roeit zit je met je rug naar de toekomst? Die toekomst is onzeker en daarom zie je die niet als je roeit? Drukker schildert de kracht, de wanhoop, de onzekerheid. Verderop portretteert hij een naakte Man met koffer. Hij heeft alleen nog wat schamele bezittingen over in een koffer en een paar tassen.
Drukker heeft veel te vertellen, leert je kijken en helpt je je eigen verhaal te maken. Duik in de boeiende wereld van Sam Drukker. Voor de liefhebbers is er via een QR-code een link naar zes podcasts over de gedachtewereld van Sam Drukker.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
