Hoe Virgina Woolf de Spaanse verkiezingen won
[Column] De zachte krachten in Europa kunnen even opgelucht ademhalen. De verwachte winst voor extreemrechts tijdens de Spaanse verkiezingen van afgelopen zondag bleef uit. De rechts-radicale partij Vox verloor zelfs, en bleef steken op 12,3 procent van de stemmen. Vier jaar geleden behaalde de partij nog ruim 15 procent. Deze daling is tegen de trend in. Overal in Europa slagen extreemrechtse of openlijk fascistische partijen erin deel te nemen aan de regeringen. In Zweden regeren de Zweden Democraten mee, een partij voortgekomen uit extreemrechtse groeperingen. In Polen, Hongarije en recent in Italië zijn extreemrechtse leiders aan de macht en Italië heeft sinds het najaar van 2022 zelfs een openlijk fascistische premier.
Is dat erg? Ja, dat is heel erg. Vraag een lesbische moeder in het Italiaanse Padua maar even waarom. Een paar weken geleden verloren lesbische niet-biologische moeders de rechten over hun kinderen. Gewoon een nieuwe wet, door het parlement geloodst en meteen uitgevoerd. In Padua werden direct de namen van 26 niet-biologische lesbische moeders van de geboorteaktes van hun kinderen gehaald. Dus je staat geregistreerd als medeouder van je kinderen en van de ene op de andere dag verlies je de zeggenschap over je kinderen die je al jaren mee opvoedt.
Overal in Europa staan de rechten van vrouwen, van de LGBT LHBTIQ+gemeenschap en van etnische minderheden op het spel. Alles wat we sinds de Tweede Wereldoorlog met de overtuiging van ‘dat nooit meer’ opbouwden aan tolerantie, verbinding en mensenrechten, wordt afgebroken. Hier moeten we elke dag tegen vechten.
Maar in Spanje gaat het voorlopig gelukkig anders. Daar besloten de progressieve krachten niet bij de pakken neer te zitten en aarzelden ze niet om de extreemrechtse agenda openbaar te maken. Kleine linkse splinterpartijen verenigden zich, presenteerden zich met één kieslijst en haalden net iets meer stemmen dan extreemrechts. Mogelijk kunnen ze met de zittende premier Sanchez van de sociaaldemocratisch PSOE en andere linkse partijen een coalitie vormen.
Franco
Maar nu de literatuur. Het prachtige boek Orlando van Virgina Woolf speelde een rol in de overwinning van de progressieve krachten. Het extreemrechtse Vox – dat veel sympathie heeft voor Franco, de voormalige fascistische dictator van Spanje – is aan de macht in een aantal regio’s in Spanje. De afgelopen tijd verbood deze partij diverse tijdschriften in openbare bibliotheken. In juni van dit jaar probeerde ze ook een toneeluitvoering van Orlando te verbieden. In de sprankelende en levenslustige roman waarop het stuk gebaseerd is, speelde Virgina Woolf met genderidentiteit. Het boek beschrijft het leven van de rijke jongeman Orlando die op een dag wakker wordt als vrouw en moet wennen aan het leven als vrouw. Het is een van de mooiste boeken uit de wereldliteratuur.
Natuurlijk houden fascisten niet van dit soort boeken, want vrouwen moeten vrouwen blijven, en mannen vooral mannen. Mensen mogen niet hun eigen leven bepalen, dat doen de fascisten wel voor hen. De gemeenteraad van Valdemorillo, in de buurt van Madrid, waar Vox de meerderheid heeft, sprak een ‘ideologisch veto’ uit over het theaterstuk. In gesprekken met het gemeentebestuur werd duidelijk dat de wethouder het niet kon verkroppen dat “de hoofdrolspeler van de show van een man in een vrouw verandert.” Het Madrileense gezelschap Teatro Defondo die het stuk opvoert reageerde fel. De producent Pablo Huertos noemde in een verklaring de maatregel “een aanval op de vrijheid van meningsuiting en tegen de cultuur”. Hij waarschuwde bovendien: “We willen aan de kaak stellen dat een werk van universele literatuur en een wereldberoemde auteur is verboden. Noch dit, noch enig ander artistiek stuk zou moeten worden onderworpen aan politieke censuur in een rechtsstaat. Proberen cultuur te demoniseren en terug te brengen tot tendentieuze labels is slechts de eerste stap naar het verbranden van boeken die niet in overeenstemming zijn met de dominante ideologie.
De kwestie werd in Spanje breed uitgemeten. Kranten spraken over censuur. Het heeft gezien de verkiezingsuitslagen de populariteit van extreemrechts geen goed gedaan. Vox heeft met het verbieden van kranten en een theaterstuk op regionaal niveau een voorproefje gegeven van wat er gaat gebeuren in heel Spanje als ze ook landelijk aan de macht zouden komen. En dat spreekt de meeste Spanjaarden gelukkig niet aan.
Op twitter merkte de filosoof en Nexus medewerker Thomas Heij op: “Goh, dat het cancelen van Orlando van Virginia Woolf nog eens zou leiden tot een verkiezingsnederlaag: mooi dat dat extreemrechts in Spanje is overkomen.” En zo is het maar net. Orlando strikes back. Laten we dit boek lezen en herlezen en overal door Europa toneelbewerkingen opvoeren. Dat zal ze leren. ¡No pasarán!
—
