Wie is Alexander Doegin?
Wie is Alexander Doegin, een gevaarlijke filosoof met een voetje in het Kremlin of toch eerder een maloot die zichzelf te serieus neemt? Victor Kal hield hem tegen het licht.
[Recensie] Poetins Raspoetin wordt hij wel eens genoemd en met zijn lange grijzende baard en indringende blik heeft hij er ook wel iets van. Om over zijn ideeën nog maar te zwijgen natuurlijk, want de bolsjewistisch-fascistische Alexander Doegin is zo’n vreemde en esoterische stem in het geopolitieke koor dat iedereen naar hem wil luisteren, en dan vooral wij hier in het westen. Vandaar Victor Kals Poetins filosoof wellicht, waarin we een indringend portret krijgen van het denken van deze in 1962 geboren zoon van een officier actief in de militaire inlichtingendienst van de Sovjet-Unie.
Doegin is een traditionalist, schrijft Kal, die zich verzet tegen het idee van de westerse liberale samenleving. Democratie leidt alleen maar tot een verweesd om zich heen kijkende enkeling die op nihilistische wijze van de ene mode naar de andere gril huppelt en ook op moreel vlak van een innerlijke leegte blijk geeft. Ieder idealisme of gevoel van traditie is hem vreemd. In een vlaag van postmodern imperialisme poneert het westen deze enkeling ook nog eens als de toekomst voor de hele wereld, gaat Doegin verder, terwijl de westerse cultuur maar een van de vele is.
Permanente opschudding
Zo is er ook de Euraziatische, met als middelpunt – u voelde het al komen – Moskou, die tegenover de liberale leeghoofdigheid de aristocratische traditie plaatst, waarbij de enkeling niet bestaat omdat alleen de gemeenschap telt. Fascisme, noemde een jonge Doegin zijn alternatief voor het door oligarchen gerunde Rusland van de jaren 1990, waarbij hij waarden naar voor schoof als eer, waardigheid, moed en heroïek en met een vlag begon te zwaaien die verdacht veel op die van de nazi’s leek, maar dan met een hamer en sikkel in het centrum in de plaats van een swastika. Alleen in de permanente oorlog zou Rusland zijn ware grootheid kunnen bereiken, schreef Doegin in een van zijn boeken, en tussen neus en lippen voegde hij er later in interviews aan toe dat het land in 2014 de kans had gemist om voor eens en altijd komaf te maken met Oekraïne.
Kal, die eerder publiceerde over Emmanuel Levinas en Spinoza, en hier soms wel wat in herhaling valt en al te lang doordraaft over het esoterisme, geeft niet alleen een portret van Doegins denken, hij spit dit ook netjes onder, onder meer door erop te wijzen dat die goede Alexander misschien wel hoog mag oplopen met Heidegger, maar jammer genoeg weinig van diens filosofie heeft begrepen. Als een verwend kind dat zijn zin niet krijgt, zo zet hij Doegin uiteindelijk neer, die Poetin een paar maanden geleden vergeleek met Gorbatsjov, wat in Rusland echt geen compliment is. Raspoetin? Daarvoor is Poetin te veel een nuchtere KGB-er.
—
Eerder verschenen in Knack
