Vrouwen die ontbreken in de schoolboeken
[Recensie] Wordt er op de middelbare school genoeg aandacht besteed aan geschiedenis? Daarover kan gediscussieerd worden. Mocht je die discussie willen aangaan, dan zal de conclusie al snel moeten zijn dat het antwoord op deze vraag wat vrouwen in de geschiedenis betreft een volmondig ‘nee’ moet zijn.
Tot die conclusie kwam ook geschiedenisleraar Richard Zuiderveld. Enkele van zijn leerlingen vroegen hem waarom de historische figuren in geschiedenisboeken voornamelijk mannen betroffen. Een kortzichtig antwoord zou zijn: de meeste maatschappijen betrof – en betreft – nu eenmaal patriarchaten, waardoor zij grotere en belangrijkere rollen vervulden en daardoor vaker in de geschiedenisboeken voorkomen.
Zuiderveld bewijst met zijn boek Powervrouwen echter anders. In dit boek, waarvoor hij zelf op speurtocht door de geschiedenis ging, beschrijft hij in 35 hoofdstukken evenzoveel vrouwen die een belangrijke rol in de geschiedenis hebben gespeeld.
Daar zitten de ‘usual suspects’ bij – zoals Cleopatra, Helena, Jeanne d’Arc, Marie Antoinette en Marie Curie – maar ook veel minder bekende vrouwen, waaronder Boudica, Julie d’Aubigny en Emmeline Pankhurst. De eerste was een Keltische koningin en leidde een opstand tegen de Romeinen in het jaar 61, de tweede een Franse operazangeres en schermer in de tijd van Lodewijk XIV en de derde een Britse feministe.
De doelgroep van het boek zijn kinderen rond de leeftijd van 11 tot 16 jaar – dezelfde leeftijdsgroep waar Zuiderveld les aan geeft – en lijkt deels bedoeld als aanvulling op de reguliere geschiedenisboeken. Het is echter zeker geen geschiedenisboek op zich: daarvoor is het te selectief en te eenzijdig – het gaat immers alleen maar over vrouwen. Maar dat is natuurlijk ook het punt van het boek: veel van deze vrouwen ontbreken in de reguliere geschiedenisboeken; die gaan voornamelijk over mannen.
De verschillende hoofdstukken kennen een vaste structuur: een intro om het era en de situatie te schetsen, een groter verhaal rondom de persoon waar het betreffende hoofdstuk om draait en hier en daar wat feitjes en kaders. Dit alles wordt aangevuld met beeldmateriaal, onder meer van de hand van illustrator Richard van de Pol.
De losse hoofdstukken maken het boek makkelijk leesbaar en behandelbaar in de geschiedenisles, of gewoon thuis. Hoewel elk hoofdstuk op zich staat, is er wel een mate van structuur in te vinden, daar de hoofdstukken in chronologische volgorde staan.
Een minder sterk punt van het boek is dat veel hoofdstukken ook fictieve teksten bevatten. Het hoofdstuk over Boudica bijvoorbeeld, wordt beschreven vanuit het perspectief van Boudica zelf, terwijl ze ten strijde trekt tegen de Romeinen. Dat berust veelal op fantasie, want over Boudica zelf is er maar zeer weinig aan historische informatie beschikbaar.
Ook kun je je afvragen waarom Zuiderveld ervoor heeft gekozen fictieve karakters mee te nemen in zijn boek, zoals Sjeherazade (verhalen van Duizend-en-één-nacht) en Helena van Troje. Nu kun je hier beargumenteren dat deze fictieve vrouwen een belangrijke rol hebben gespeeld in sprookjes en mythen, maar Zuiderveld had er ook voor kunnen kiezen om deze hoofdstukken te wijden aan echte personen.
Eigenlijk had dit geen los boek moeten zijn, maar zou het leeuwendeel van de inhoud in de gewone lesboeken voor de geschiedenisles moeten staan. Juist daarom is het belangrijk dat dit boek er is, want deze informatie ontbreekt momenteel juist grotendeels in de reguliere lesstof. Het zou dan ook het mooist zijn als uitgevers van schoolboeken Powervrouwen zien als juist dat: ontbrekende onderwerpen in hun eigen curriculum.
Tot die tijd moeten kinderen het doen met dit boek. En dat is helemaal geen straf, want het leest leuk weg en je steekt er ook nog eens wat van op.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
