Boeiende gids voor cartografie
Iedere liefhebber van – oude – landkaarten kan in dit boek, dat als een handboek voor cartografie kan worden beschouwd, z’n hart ophalen. Dit prachtig uitgegeven boek is een goede leidraad voor de studie en interpretatie van oude kaarten waarin begrippen, invalshoeken en methoden worden verklaard zodat de lezer veel achtergrondkennis opdoet omtrent oude kaarten.
‘Oude kaarten lezen is een gids voor iedereen die interesse heeft in oude kaarten en deze wil doorgronden, bestuderen, bewaren, tentoonstellen of verzamelen. Oude kaarten kunnen over zeer uiteenlopende onderwerpen handelen, stammen uit diverse periodes en bestaan in allerlei vormen, maten en materialen’ (p. 10).
Er zijn uiteraard kaarten van steden, landen en van de wereld; deze kunnen ook specifiek voor het onderwijs zijn, waarvoor ook zogenaamde blinde kaarten bestaan.
Er zijn echter ook kaarten voor militaire doeleinden: zogenaamde slagveld- en stafkaarten. Verder zijn er kaarten voor bijvoorbeeld brandverzekering, expedities, waterschap, kadaster, geologie en toerisme. Het is slechts een kleine staalkaart van alle kaarten die in dit boek worden gepresenteerd. Bij iedere kaart is er uitleg van de benaming, het type en voor wie deze kaart was bestemd.
Stadsbouwmeester
In de grote hoeveelheid en verscheidenheid aan kaarten, zijn er verscheidene die om de een of andere reden opvallen.
Dat geldt zeker voor de Blaeu kaarten, uitgevoerd in marmer die zich op de vloer van de Burgerzaal in het Paleis op de Dam bevinden; ze hebben elk een diameter van 6,24 meter.
Opvallend fraai is de kaart van de stadsbouwmeester van Haarlem uit 1865 met een ingekleurd plan voor de groenvoorziening in een bepaalde wijk.
Kaarten zijn er ook als schilderij zoals die van Brugge en omgeving uit 1714 en die van Amsterdam, een prachtig vogelperspectief uit 1538.
Cholera- en sterfgevallen
Historisch interessant is de kaart van Amsterdam uit 1866 waarop het aantal cholera- en sterfgevallen in 50 buurten is aangegeven en de kaart met loopgraven in Rousdamme en omgeving uit 1916, met aanvullingen in 1918. Een stille getuige maar veelzeggende getuige van de uitzichtloze strijd in de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog in België die vele doden heeft gekost.
Een zeer bijzondere plaats neemt de reuzenatlas in met afmetingen van 178 hoogte en 105 cm breedte die maar liefst 200 kilo weegt.
Dit omvangrijke en zeer aantrekkelijk uitgegeven boek Oude kaarten lezen biedt een mooi overzicht van de vele soorten kaarten die er bestaan en leidt de geïnteresseerde lezer in in deze fascinerende wereld die veelzijdiger is dan je zou denken.
Bram Vannieuwenhuyze is hoogleraar historische cartografie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij publiceerde samen met Everhard Korthals Altes Nederland op zijn mooist. Marissa Griffioen en Anne-Rieke van Schaik zijn promovendi in de historische cartografie. Alle drie zijn ze lid van de onderzoeksgroep Explohart van Allard Pierson.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
