Waarom is de baron zo bleek?
“Misschien speelt dit verhaal zich af in het verleden. Misschien in de toekomst. Misschien nu.” Deze openingszinnen zijn maar al te waar, zo blijkt uit De bleke baron van Anna Vercammen. De bleke baron is de leider van de onderwaterstaat. Hij is zo bleek dat hij niet kan blozen. Hij houdt van zijn onderdanen op voorwaarde dat ze niet te veel zichzelf zijn. Hij weet alles, duldt geen tegenspraak en al zijn inwoners moeten zijn geboorteverhaal uit het hoofd kennen. Dat verhaal is wat sprookjesachtig. Zijn praatstok waaraan hij zijn macht ontleent, is de hoorn van een eenhoorn en kabouters zijn belangrijk voor hem, want ze zijn kleiner dan hij is. Hij heeft duidelijk dictatoriale trekjes en heeft weg van figuren als Erdogan, Victor Orbán, Kim Jong-un en Vladimir Poetin, maar ook van al die andere dictators uit het verleden en in de toekomst.
Revolutionary
Wat Vercammen geweldig doet is juist die baron niet de hoofdrol in het verhaal te geven, maar Felix en Felka, twee muzikanten van de cultgroep Felix & Felka’s little revolutionary singalong bing bong. Subtiel wordt de eerste r van revolutionary ondersteboven afgedrukt: het geeft omwenteling weer. Regelmatig duikt de baron op, om weer ‘weggedrukt’ te worden door de muzikanten. Felka is niet geworteld in onderwaterstaat. Ze is “van nergens en overal” en “ergens onderweg heeft ze haar moedertaal verloren.” Ze doet haar best om zich overal thuis te voelen. Felix is een autochtoon in onderwaterstaat.
Weg met kunst
Zoals in alle reactionaire regimes worden de duimschroeven aangedraaid. De baron legt een lijst aan van overbodig en daarom staatsgevaarlijke mensen. Minderen noemt hij de mensen die niet in onderwaterstaat geboren zijn en er dus niet thuishoren. Zij zijn overbodig net als kunstenaars. Want kunstenaars zijn gevoelige mensen en kunnen het publiek meeslepen. En dichters zijn helemaal erg: “Ze bedoelen van alles tussen de regels, in het wit waar niets geschreven staat.” En wat overbodig is moet weg, wordt de ruimte in geschoten. Hoe gaan Felix en Felka hier mee om? Felka wil niet weg, vindt dat ze te vaak ‘verpot’ is. Redden ze het?
Fonkelende taal
Vercammen heeft gekozen om haar verhaal te vertellen in de vorm van een sprookje; ze weeft in haar verhaal proza en poëzie dooreen; achterin het boek staan de teksten van de liedjes die in het boek voorkomen. Ze laat de taal fonkelen, schrijft toegankelijk, weet te ontroeren en weet subtiel humor in het verhaal te brengen. De bladindeling, de typografie, de ruimte in het boek en de prachtige, sfeervolle, maar ook mysterieuze illustraties – het speelt zich niet voor niets af in onderwaterstaat – (van de hand van Chiara Lammens) geven het boek extra dimensie en zetten je verbeeldingskracht aan het werk. Dat past perfect bij de gelaagdheid van het boek dat bestemd is voor kinderen van vanaf acht jaar, maar eigenlijk voor alle leeftijden geschikt is, juist ook voor politici. Het verhaal nodigt uit om het te hebben over wat machtsuitoefening en propaganda met mensen kan doen, hoe het voelt om niet geaccepteerd te worden als minderheid of vluchteling, over menselijke waarden. En dat kunst belangrijk is: immers kunstenaars kijken op een andere manier naar de werkelijkheid. En kunst heeft eeuwigheidswaarde in tegenstelling tot de baron die daar maar bleek bij afsteekt.
Het sprookje van De bleke baron kent geen happy end, maar heeft wel een moraal!
Liedjes
Leesfragment
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
