Terug naar de schoolbanken
Duitse roman over een ouderwetse lerares
Zo’n tien jaar geleden konden Nederlandse lezers kennismaken met mevrouw Lohmark, een opmerkelijke lerares biologie in de roman De lessen van Mevrouw Lohmark, van de oorspronkelijk uit Oost-Duitsland komende schrijfster Judith Schalansky. Mevrouw Lohmark heeft moeite om met haar tijd mee te gaan. Ze beschouwt haar leerlingen als natuurlijke vijanden en gelooft heilig in het recht van de sterkste. Ze heeft een gepeperde mening over alles en iedereen. Een perfecte hoofdpersoon in een heerlijk onderhoudende roman.
Judith Schalansky begon haar boekencarrière met een dik roze boek over typografie: Fraktur Mon Amour (2006). Haar eerste roman, een verhaal over 50 eilanden, De atlas van afgelegen eilanden, illustreerde ze zelf in 2009, waarna ze ook haar succesvolle De lessen van mevrouw Lohmark in 2011 van fraaie tekeningen voorzag.
Meridiaan Uitgevers heeft de roman (en tekeningen) opnieuw uitgegeven, nu onder de vertaling van de originele Duitse titel: Der Hals der Giraffe, mét een voorwoord van de schrijfster.
Lees hier de recensie uit 2012 van Julie Smit
—
Met de val van de muur in Duitsland waaide er een vernieuwende wind door de voormalige DDR. De wind bracht vrijheid mee en ook het onderwijs veranderde. Mevrouw Lohmark, lerares aan een school in een klein stadje in Pommeren moet echter niets van al die moderniteit weten. Zij gehoorzaamt alleen de wetten van de natuur en ook al predikt ze de evolutieleer, mevrouw Lohmark blijft trouw aan haar eigen strenge regels.
De natuur kan wreed zijn. Nu is mevrouw Lohmark niet echt wreed, maar de lezer zal zich verbazen over haar houding, als ze er bijvoorbeeld voor kiest niet in te grijpen wanneer ze ziet dat een leerling wordt gepest. Voor haar is zwakte een gebrek en wie in de natuur een gebrek heeft, zal niet veel kansen krijgen om te overleven.
Biologische wereld
Mevrouw Lohmark zit zo vastgeroest in haar eigen biologische wereld, dat ze het normaal vindt dat ze met haar man, die een struisvogelboerderij heeft, geen woord meer wisselt. Het enige dat aan haar knaagt is dat ze al tijden niets van haar dochter heeft gehoord, die al jaren ver weg in Amerika woont. Heeft ze haar dochter wel goed opgevoed?
De hand in eigen boezem steken, doet ze natuurlijk niet. Haar leeftijd is omhoog gekropen, maar nog steeds voelt ze zich een autoriteit op haar vakgebied en als lerares: orde handhaven doe je door middel van angst creëren en de nieuwe leraren die het anders proberen, bekijkt ze vol minachting.
Aan het einde van haar schoolcarrière echter dreigen er barstjes in haar in haar ogen voorbeeldige gedrag te komen. Vol verbazing constateert ze een meer dan normale belangstelling voor een leerlinge. Dat zou niet mogen, maar zonder dat ze er iets aan kan doen, laat ze haar auto staan om de bus te nemen, waarin ook deze leerlinge meerijdt.
En zo reist mevrouw Lohmark naar het einde van haar loopbaan en naar het einde van het boek. Ze is een ijzersterk romanpersonage: ze is niet alleen gebiologeerd door de natuurwetten, ze is een heerlijk sarcastisch persoon, dat vol kritiek en op- en aanmerkingen zit over haar medemens. Er is praktisch geen alinea in het boek waarin haar minachting over iemand ontbreekt: haar ouders, haar man, haar dochter, leerlingen, collega’s en de buurman, ze doen of deden allemaal iets fout.
Gortdroge humor
Deze sterk hekelende schrijfstijl van Judith Schalansky maakt het boek heel aantrekkelijk en dankzij deze gortdroge humor ga je toch een beetje van mevrouw Lohmark houden. Om het verhaal over deze eenzame en starre vrouw nog aantrekkelijker te maken, heeft Schalansky illustraties toegevoegd aan het verhaal. Pentekeningen die zo uit het biologieboek van mevrouw Lohmark lijken te zijn gescheurd: afbeeldingen van kwallen waar mevrouw Lohmark zoveel van houdt, micro-organisme, een cloacadier, celschema’s en waar het verhaal maar mee komt.
En zo is deze bijzondere uitgave een onweerstaanbaar boek geworden, waarin de evolutie even stilstaat bij een lerares, waardoor je onherroepelijk het verleden van stoffige schoolbanken wordt ingezogen. Ik heb het verhaal als e-boek gelezen, maar eigenlijk had dit fraai uitgegeven boek alleen in boekvorm verkrijgbaar moeten zijn geweest. Ik weet zeker dat mevrouw Lohmark het daarmee eens zou zijn geweest.
—
Ook verschenen op Smitakis Boekenlust
