Een gedrocht van een thriller die toch heftig blijft hangen
Schrijftrainers die bij wijze van cursusmateriaal zoeken naar een boek waar van alles aan rammelt, moeten zich eens verdiepen in De schaduwrijken. Het is een verhaal over een schatrijke familie die al eeuwenlang de spil is in vrijwel elke financiële miljardendeal. Wetten en regels worden ontdoken, omgebogen of gewoon genegeerd, hoewel criminaliteit gemeden wordt vanwege de risico’s.
De familie heeft als taak om de eigen toekomst veilig te stellen en het kapitaal en de zakelijke belangen te beschermen. Anonimiteit is daarbij van cruciaal belang, want zo kan de familie zich aan elke regel onttrekken. Iedereen die op de identiteit stuit van deze familie, verdwijnt voorgoed.
Een spoor opvangen
Tot een paar onderzoekers een spoor opvangen. Als ze proberen om de familie in kaart te brengen, met inbegrip van de zakelijke belangen, blijft de reactie niet lang uit. Mooi is dat Peter Zomerdijk daarbij de sympathie opwekt voor zowel de familie als de onderzoekers. Terwijl slechts een van die twee als winnaar uit de strijd komt.
Tot zo ver lijkt De schaduwrijken op een gewone thriller. Het duurt echter lang voordat de lezer dat ook beseft. Het verhaal slingert van 1912 via de jaren zeventig en tachtig naar het heden, waarbij de ene na de andere personage wordt opgevoerd en afgevoerd. De schaduwrijken lijkt in de eerste honderd pagina’s vooral op een geschiedenisboek. Maar voor een geschiedkundig werk leunt dit verhaal te veel op prozaïsche fictie. Zomerdijk zoomt in op familieleden die de afgelopen decennia de scepter zwaaiden en op hun opvolgers.
Niemand om aan te hechten
Maar als roman is De schaduwrijken een halfbakken boek. Een hoofdpersoon ontbreekt aanvankelijk, waardoor de lezer niemand heeft om aan te hechten. De afstandelijke vorm van schrijven werkt vervreemdend, vooral in het begin. Flarden van testamenten larderen de hoofdstukken, zonder dat de betekenis ervan duidelijk is.
Dat De schaduwrijken een thriller is, valt nog minder op. Van een spanningsboog is pas in de tweede helft sprake, als onderzoekers en familie elkaar te slim af proberen te zijn. De ontwikkeling verloopt echter zo traag, dat nagelbijtende spanning ver te zoeken is.
Wilde Zomerdijk wel een thriller schrijven of was het zijn doel om een verborgen machtsstructuur te openbaren die ons aller bestaan dicteert? In gedachten hoor je de uitgever zeggen dat het wat levendiger moet allemaal. “Kun je er niet een thriller van maken, Peter?” Het resultaat is een naar pseudo-academische historische roman neigende thriller. Het is geen whodunnit, geen whydunnit maar op zijn best een howdunnit.
Een sympathieke dronkaard
Toch is De schaduwrijken interessanter dan op het eerste gezicht lijkt. Het thema van een aantal superrijken die achter de schermen aan de financiële touwtjes trekken ten koste van alles, is intrigerend. Zomerdijk beschrijft dat zo waarachtig dat het lijkt alsof het werkelijk zo is. Humor gaat hij daarbij niet uit de weg. ‘Uh-hm’, antwoordde Yona, zoals je reageert op een cliché van een sympathieke dronkaard die denkt dat hij een diepe wijsheid openbaart.
Indrukwekkend is hoe Zomerdijk laat zien dat de almacht te zwaar is om door een mens te worden gedragen. Macht werkt ontwrichtend, met wreedheid en meedogenloosheid als uitwassen. Opvolging moet plaatsvinden als de machthebber in de kracht van zijn leven is, om ontsporing voor te blijven. Het is pas aan het eind als Zomerdijk tot deze kern komt. Hoe schots en scheef De schaduwrijken ook is opgebouwd, in al zijn lelijkheid is het een prachtig verhaal.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
