Ethische discussies over euthanasie
Ethische discussies, zit daar ooit vooruitgang in? In de roman Het spreekuur uit 1928 laat Roger Martin du Gard een kind doodgaan aan een ongeneeslijke aandoening. De behandelend arts weigert echter het lijden te bekorten want “één ding staat boven al: eerbied voor het leven!” Wanneer diezelfde arts twee romans en één jaar later zijn vader op diens doodsbed bijstaat, is zijn houding omgeslagen en dient hij hem een dodelijke injectie toe.
De argumenten zijn ook vandaag de dag niet wezenlijk veranderd. Ze worden in beide gevallen echter anders gewogen: door de arts – en door ons, voor wie euthanasie een aanvaardbare praktijk geworden is. Zo gaat het misschien met alle levensovertuigingen. Meestal constateren we pas achteraf dat we ongemerkt van standpunt veranderd zijn.
Beide romans maken deel uit van de cyclus De Thibaults, die Roger Martin du Gard tussen 1922 en 1940 publiceerde. Herontdekt, verschenen ze enkele jaren geleden in een tweedelige Nederlandse vertaling. Bejubeld als evenknie van Prousts Recherche of, in het voorwoord van Maarten ‘t Hart, zelfs als een overtreffing daarvan. Want geschreven zonder ingewikkelde fratsen maar minstens zo diep doordringend in het menselijk gemoed.
Filosofisch
Wellicht. De Recherche lijkt me hoe dan ook meer dan om psychologische redenen filosofisch interessant: de beschouwingen over tijd en kunst in (vooral) het begin- en einddeel. Daaraan kan Martin du Gard vooralsnog niet tippen. Zijn nuchterheid verwijdert zich nooit ver van de oppervlakte waarop het menselijk bedrijf zich nu eenmaal afspeelt.
Misschien omdat het boeiendste personage bij hem een arts is? In de literatuur- en filosofiegeschiedenis is de medische blik bijna synoniem aan een ontmaskerende concreetheid die alle metafysica schuwt. Voor Martin de Gard was dát kennelijk een brug te ver. Ook in de openingsroman van De Thibaults laat hij een jong meisje op sterven liggen. Door artsen opgegeven, doet een gebedsgenezer zijn werk – en het kind herleeft.
Geen woord van ironie maakt de schrijver daaraan vuil. Geen woord van uitleg ook – in een cyclus die toch niets weg heeft van een geloofsapologie. Laat de schrijver hier bewust een draadje onafgehecht: ook in een seculier universum bestaat het onverklaarbare? Een onlangs verschenen proefschrift over gebedsgenezing van de huisarts Dick Kruijthoff komt, met alle scepsis en rationaliteit, tot eenzelfde conclusie.
Welke betekenis je daaraan moet hechten is een andere vraag. Ook daarbij doen argumenten er nog maar nauwelijks toe. We kiezen niet in de eerste plaats wat bewijsbaar is maar wat ons zinvol lijkt. Of liever: we ontdekken dat we die keuze al lang hebben gemaakt.
—
Ook verschenen op Twitter/X en Linkedin
