Literair gelaagde en psychologisch complexe vampierroman
Een vampier kan een mens in bezit nemen, tot eeuwige dienaar maken, waarbij de eigen identiteit vervaagt. Een grote liefde kan een mens beheersen, zelfs als de relatie is verbroken, waardoor alle volgende ervaringen en romances als leeg en zinloos voelen. Een verhaal kan een lezer binnentrekken, het denken vullen met klanken, en hem of haar daardoor blijvend veranderen. Is dat een kwalijke zaak? Of stellen wij mensen ons voor die overheersing open omdat die ons afleidt van de zinloosheid van de dood? Is het van buiten ingenomen worden het antwoord tegen existentiële leegte? Een vampier in dit verhaal rechtvaardigt zijn geweld omdat hij zijn prooi in het laatste moment een gevoel van betekenis geeft, het gevoel ertoe te doen. Maar hij neemt niet het leven van de kwetsbare Alma – die is namelijk al in beslag genomen door een vroegere geliefde van wie ze niet los kan komen. Zelf raakt hij in haar ban, en gefascineerd door haar, ervaart hij zijn eeuwige bestaan niet langer als leeg of betekenisloos.
Liefdesbrieven
Mensen die door iets van buiten hen zijn ingenomen en daardoor niet langer leeg zijn, willen dat communiceren met anderen die mogelijk nog zinloosheid ervaren. De liefdesbrieven van Alma hebben effect op de vampier. Die schrijft zijn levensverhaal op en verstopt het op een plek waar in Dracula geïnteresseerden het zullen vinden. Een onderzoeker raakt in de greep van dat manuscript en beschrijft zelf zijn ervaringen (die wij vervolgens lezen). Herhaaldelijk onderstreept de onderzoeker dat religies ervan bewust waren dat klanken betekenis hebben. “In het beginne was het woord en het woord was God.” Schrijvers zijn als de demiurgen die met die goddelijke klanken woorden weven die lezers in hun ziel beïnvloeden – maar in onze materialistische tijd zijn lezers zich er niet van bewust waarvoor ze zich bij het lezen openstellen. De onderzoeker in dit verhaal ook niet.
Religie
Deze connectie tussen vampirisme en religie is natuurlijk niet nieuw. Het drinken van het bloed van de vampier is natuurlijk een omkering van het sacrament – waarbij degene die drinkt niet deel krijgt aan het eeuwige leven, maar aan het eeuwige niet-leven. De connectie van het sacrament en vampirisme met de seksuele gemeenschap is natuurlijk ook niet nieuw – en wordt in dit boek onderstreept. Macht en overgave staan centraal. Toch lijkt het me betekenisvol dat een belangrijke scene zich afspeelt tussen de lachspiegels op een kermis – de perspectieven in dit verhaal zijn vervormd door obsessie. De honger van de vampier voor bloed, de weigering om een gebroken hart te laten genezen van een jonge vrouw en de obsessie van een onderzoeker die zijn gezondheid op het spel zet voor zijn studie – die vervormen hun conclusies. We zien in de wereld waar dat toe leidt: onderdrukking door religies, seksueel geweld, maar ook oorlog. Is er een niet vervormde waarheid? En hoe ziet die eruit? Dat is een vraag die de auteur bij de lezer neerlegt – met de waarschuwing dat het gevaarlijk kan zijn je daar te diep in te storten als je eigen blik door obsessies nog vervormd is.
Proza
Dat is in elk geval mijn interpretatie van deze meesterlijke roman van Anthonie Holslag. We hebben er een paar jaar op moeten wachten na Toevluchtsoord, maar dat was (getuige de kwaliteit van dit werk) absoluut de moeite waard. Het plot is beter opgebouwd, de karakters zijn beter uitgewerkt, de gelaagdheid van het verhaal is nog sterker. Anthonie is ook beter gaan schrijven, of heeft betere hulp gehad, want het proza was prachtig en ik kwam nauwelijks fouten tegen (behalve een passage waaruit bleek dat het verhaal oorspronkelijk in eerste persoon was geschreven en later was omgebouwd, en het verwijzen naar niet onzijdige woorden en begrippen met ‘het’, wat verklaard kan worden door de tijd dat de auteur in het buitenland verbleef).
Klassieker
Het getuigt van geloof in eigen kunnen als je in je werk de dialoog aangaat met een klassieker van het genre, wat de auteur hier doet, en tegelijk andere horrorschrijvers onder de loep legt. Anthonie wil laten zien dat horror niet per sé pulp is, gebaseerd op effectbejag, maar dat het literatuur kan zijn. Ook de donkere kant van mensen, wat we niet graag aan anderen laten zien, onze neiging tot geweld en onze angsten, zijn onderwerp voor bezinning en reflectie. Dit boek leest wat dat betreft als een thesis om die stelling te bewijzen. Wat mij betreft is Anthonie in zijn opzet geslaagd. Dit is een verhaal dat op momenten gruwelijk is, gewelddadig en taboedoorbrekend, maar dat uiteindelijk niet om die aspecten draait. Het monster is een lens waardoor de lezer naar de eigen obsessies kijkt. De lezer blijft aan het eind achter niet met de bevrediging van een adrenalinestoot, maar met vragen en … de leegte die de karakters ook niet konden vullen.
—
Ook verschenen op Hebban
