Bibliotheek: Lof en Kritiek
“De vijfde, o, de vijfde verdieping, het zogenaamde magazijn van de bibliotheek! […] Dinsdags […] ging ik er even de geur van de boeken opsnuiven.” Geen boekenliefhebber die deze verzuchting van de Roemeens-Nederlandse schrijfster Mira Feticu niet herkent. Jarenlang werkte ze in de Openbare Bibliotheek van Den Haag. In dit essay haalt ze herinneringen daaraan op, zingt de lof van het boek en de boekerij, en neemt geen blad voor de mond in haar kritiek op de wijze waarop daarmee in Nederland wordt omgesprongen.
Verandering en kritiek
Bibliotheken die hun boekenbezit periodiek wieden op wat uit de mode geacht wordt te zijn, bibliotheken die van alles aanbieden behalve boeken, bibliotheken waarvan de leiding geen enkele leescultuur, bezit – het zijn maar een paar van de grieven die Feticu uit. Of ze altijd terecht zijn weet ik niet. Feticu spreekt uit eigen ervaring, niet op grond van systematisch onderzoek. Maar begrijpelijk en plausibel is wat zij schrijft wel.
Boekenliefde en boosheid
Ook zelf vermoedt ze dat haar liefde voor het fysieke boek mede teruggaat op haar afkomst uit een land waar lezen een luxe was, soms bijna een misdaad, en bibliotheken schaars. Daarom is ze boos over de achteloosheid waarmee in Nederland voortdurend boeken worden vernietigd. Door particulieren die ze aan de stoeprand zetten (al wijzen de alom tegenwoordige meeneem-kastjes in een andere richting), door bibliotheken die worstelen met ruimtegebrek en een niet-gefrequenteerd boek als overbodig beschouwen.
Hartstochtelijk pleit ze daarom voor de ouderwetse boekenbibliotheek. En misschien wel vooral voor de bibliothecarissen, die – zo merkt ze terecht op – meestal bibliothecaressen zijn. Zij zijn schatbewaarder, deurwachter, gids en vraagbaak ineen, maar moeten niet teveel praats krijgen. ‘Managers en leidinggevenden willen geen mensen in de organisatie die slimmer zijn dan zijzelf.’
Tijdloos en onbeschaamd
Wie in zijn jeugd al hunkerde naar boekenbezit, niet gehinderd door politieke repressie maar wel door geldgebrek, zal Feticu graag bijvallen. Het (sowieso wonderlijke) verwijt “niet meer van deze tijd te zijn” laat hij daarbij graag van zich afglijden. Zoals ook zij onbeschaamd ouderwets is in haar voorkeur voor wat al millennia de tand des tijds doorstaat boven dat wat zijn digitale duurzaamheid nog maar bewijzen moet.
Het belang van de bibliotheek
Zonder dooddoeners, herhaalde klaagzangen en indiscreties over voormalige collega’s en chefs gaat het bij Feticu helaas niet. Iets meer (zelf)kritiek had dit essay goed gedaan. De boekenliefde die eruit spreekt is er sterk genoeg voor. En de bibliotheek is de plaats waar die boeken te vinden, te besnuffelen, te koesteren, te lezen en te lenen zijn. Dat sluit een computerzaal niet uit – maar internet vervangt niet alles. Wanneer het bibliotheekmanagement inzet op de sirenenzang van een boekloos datacentrum, is de openbare bibliotheek al snel niet meer dan “het gebouw waar je naar de wc mag als je in de stad bent”.
—
Ook verschnen op X / Linkedin
