Stad in oorlogstijd
In meer dan honderd foto’s – de meeste in zwart/wit maar er zijn ook enkele kleurenfoto’s – geeft dit boek een indringend beeld van Rotterdam ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. De foto’s zijn van een ruime toelichting voorzien en ingedeeld in hoofdstukken, beginnend met “Voor de storm” en eindigend met “De bevrijding”. Ieder hoofdstuk heeft een inleiding waarin een algemeen historisch kader van gebeurtenissen in de oorlog wordt geschetst.
Verwoesting
Intrigerend zijn de foto’s van Duitsers die de stad onder andere via watervliegtuigen op de Maas binnenvallen. Een andere foto laat burgers zien die vanaf het dak van een woning branden in de stad gadeslaan. Een foto met de ‘Einmarsch unserer Truppen in Rotterdam’ laat zien hoe de Duitsers op de avond van 14 mei de stad in bezit nemen.
Bij het bombardement op 14 mei 1940 komen 850 mensen om. Naast foto’s die de indrukwekkende verwoestingen laten zien, maakt een foto van een omgekomen vrouw op straat dit leed op huiveringwekkende wijze persoonlijk. De grote foto op de pagina’s 54 – 55 toont nietige mensen die pogen de straten tussen de verwoeste gebouwen te ruimen. Veel bebouwing is in en na de oorlog onnodig gesloopt en had bewaard kunnen blijven maar de visie was toen: “men binde den nieuwen bouwer stedebouwer niet aan bestaande gebouwen”. Op 18 mei 1940 werd al een eerste plan voor wederopbouw gepresenteerd.
Na de beruchte 14 mei zullen nog 128 geallieerde bombardementen op Duitse doelen in Rotterdam volgen maar deze waren niet altijd succesvol zoals bijvoorbeeld het bombardement op 31 maart 1943 waarbij 401 slachtoffers vielen. Intrigerend is de grote foto op de pagina’s 90 – 91 waar de vallende bommen van dit bombardement zichtbaar zijn. In de regio Rotterdam zijn er gedurende de oorlog in totaal maar liefst 315 bombardementen geweest.
Oorlog in al zijn facetten
De uiteenlopende gevolgen van de oorlog komen in de gekozen foto’s goed naar voren. Aangrijpend is de foto van 10 februari 1945 met tien gefusilleerde gevangenen als represaille voor een doodgeschoten SS’er. Om iets aan het tekort aan voedsel te doen werd er in Rotterdam evenals in andere steden groente in openbaar groen verbouwd. In 1943 leverde dit 3.6 miljoen kilo op. Het kon de hongerwinter van 1944 toch niet tegenhouden. De foto van een uitgeteerde man die op straat in elkaar is gezakt, laat van dichtbij zien hoe mensen er aan toe waren. Rotterdam werd ook geconfronteerd met een grootscheepse razzia in 1944 die de eerste in zijn soort was en daarom voor de Duitsers erg succesvol. Er werden 52.000 mannen in de leeftijd van 18 tot 40 jaar opgepakt voor de Arbeitseinsatz in Duitsland en enkele honderden overleefden dit niet. Na een neergestorte V-1 lopen dakloze burgers rond op een grote vlakte.
J.L. van der Pauw is geboren in Rotterdam en historicus. Hij was onder andere onderzoeker aan de Erasmus universiteit, het NIOD en de gemeente Rotterdam en publiceerde eerder Rotterdam in de Tweede Wereldoorlog. Dit boek Rotterdam 40/45 verscheen voor het eerst in 2014. Dit is de derde herziene en uitgebreide druk die in 2024 is uitgekomen.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
