Een verhaal van de kerstening in Vlaanderen
Met Hak om, die boom toont Geert Berings hoe toegankelijke geschiedschrijving wetenschappelijk verantwoord en tegelijkertijd boeiend kan zijn. Zijn verhaal over de vroege kerstening (in mensentaal: de introductie van het christendom) is geschreven met veel zin voor nuance en eerlijk over de vele lacunes in het onderzoek. Centraal staat de figuur van Amandus, die onder meer bisschop was in Maastricht en abdijen stichtte in Gent en de Scheldevallei.
‘Een’ verhaal
Geboren in de Sint-Amanduskliniek in Sint-Amandsberg liep ik school in -je kan het zo gek niet bedenken- het Sint-Amandusinstituut. De Heilige Amandus achtervolgt mij dus al even, maar was tot dusver een nobele onbekende. Daar bracht Geert Berings verandering in. Zijn boek Hak om, die boom vertelt, aldus de ondertitel, ‘Een verhaal van de kerstening in Vlaanderen’. Berings noemt het bewust ‘een’ en niet ‘hét’ verhaal, wat meteen de toon zet: dit boek pretendeert geen alwetendheid. Neen, de lezer krijgt een gewikt en gewogen verhalen van hoe de bewoners van de Scheldevallei bekeerd werden tot het christendom en de rol van Amandus hierin.
Feit en fictie
Het verhaal van Hak om, die boom begint kort voor het begin van onze tijdrekening, toen de inwoners van de Scheldevallei voor het eerst op de radar van de toenmalige grootmacht, het Romeinse rijk, verschenen. Zoals bekend was Julius Caesar de eerste om over de Gallische stammen te berichten. In het boek neemt Geert Berings uitgebreid de tijd om te vertellen hoe het de inwoners van dit gebied in de eeuwen die daarop volgen is vergaan. De eigenlijke kerstening door Amandus vond pas in de 7e eeuw plaats, meer dan een eeuw nadat Clovis zich liet bekeren tot het christendom. De geschreven bronnen over de kerstening zijn niet enkel beperkt, maar bovendien moeilijk te interpreteren omdat ze vaak niet van de hand van tijdgenoten zijn. Met veel zin voor detail en ondersteunt door plausibele hypotheses weet Berings toch feit en fictie te scheiden, en waar dit niet lukt is hij niet beroerd om toe te geven dat de kennis ontoereikend is. Die nuchterheid siert hem en staat in schril contrast met sommige auteurs van populaire historische werken bij wie het wervende verhaal voorop staat en die zich vaak vergalopperen met verregaande interpretaties en zich verliezen in speculatie. Dat dit verhaal knap geschreven is toont aan dat degelijke geschiedschrijving helemaal niet saai hoeft te zijn.
Leesbaar
Hak om, die boom heeft vele troeven, laat dat duidelijk zijn. Dit neemt niet weg dat de aanloop erg wijdlopig is. De ‘uitloop’ is dat veel minder, en dat is jammer want het verhaal van het langzame, eeuwenlange proces van kerstening had ik met evenveel plezier gelezen. Bovendien zou het nachleben van Amandus dan wat uitgebreider aan bod gekomen zijn. Nu blijft de verering waardoor zijn naam blijft voortleven in de namen van gemeenten en parochies op de achtergrond. Op veel feitelijke onjuistheden valt de auteur niet te betrappen (Elewijt ligt in de provincie Vlaams-Brabant en niet in Oost-Vlaanderen, maar dat is een detail), maar de historische bronnen zijn niet altijd even leesbaar ‘vertaald’. Zo heeft men het in een tekst over ‘opleiden in de letteren’, wat wellicht neerkomt op alfabetiseren. Ook de transcriptie van Latijnse teksten is niet altijd even leesbaar. De Romeinen maakten dan wel geen onderscheid tussen een ‘u’ en een ‘v’, een woord als ‘nauigauit’ leest toch eenvoudiger als ‘navigavit’.
Historische non-fictie
Hak om, die boom presenteert zich dan wel bescheiden als ‘een verhaal’ aan de lezer, laat dit de lezer niet op het verkeerde been zetten: dit is historische non-fictie met een uitroepteken. Het leesplezier is recht evenredig aan de hoeveelheid zorgvuldig afgewogen historische feiten en dit boek verdient dan ook een ruim lezerspubliek.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
