Concentratiekamp Sobibor
Het boek Het donkerste donker begint met een verhaal over actueel archeologisch onderzoek. Door de wijze waarop het wordt verteld, wordt de afstand naar wat zich destijds in het concentratiekamp Sobibor heeft afgespeeld overbrugd als er kleinschalig materiaal van slachtoffers in het zand wordt gevonden. Confronterend zijn de vondst van de kaak van een kind met gave melktanden en twee naamplaatjes. De mensen die ermee bezig zijn beschouwen het als “… een missie om het te tonen, om te bewijzen wat hier gebeurd is” (p. 94).
Zakelijk maar daarin juist aangrijpend beschrijft Rosanne Kropman hoe het kamp Sobibor er uitzag in de Tweede Wereldoorlog. Een getekende plattegrond maakt dit verder duidelijk.
Jules Schelvis en Demjanjuk
In dit boek worden verhalen van slachtoffers, daders en omstanders verteld. Al deze verschillende invalshoeken vullen elkaar aan zodat de lezer zich een duidelijk beeld kan vormen, al kunnen wij de diepste pijn die mensen hier hebben geleden niet echt meer peilen.
Jules Schelvis was een bekende overlevende van Sobibor die in 2016 overleed en destijds vaak in tv programma’s aanwezig was. Hij schreef het boek Vernietigingskamp Sobibor.
De beruchte Demjanjuk wordt via foto’s die in dit boek zijn opgenomen herkend en postuum geïdentificeerd als degene die voor vele duizenden doden verantwoordelijk is.
Indrukwekkend is het verhaal van een oude Joodse man die uit de trein stapt en tegen een SS’er zegt: “Zie je hoe dit zand door mijn handen loopt, korrel voor korrel, hoe de wind dit zand wegblaast? Dit wacht jullie. Jullie hele grote Reich zal verdwijnen, als stof dat ronddwarrelt of als rook die oplost in de lucht” (p. 168).
In de epiloog worden een passage uit de toespraak van koning Willem-Alexander aangehaald. Hij sprak deze woorden op 4 mei 2020 op de toen lege – vanwege corona – Dam: “Sobibor begon in het Vondelpark. Met een bordje: Voor Joden verboden” (p. 194).
Het donkerste donker is een intrigerend boek dat de lezer dicht bij het verleden van Sobibor brengt. Opvallend is de sterke persoonlijke betrokkenheid van de auteur.
Rosanne Kropman is onderzoeksjournalist en schrijft voor de Volkskrant, Trouw en Follow the Money.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
