De schaduwen van ons bestaan
Dit boek Het leven is zwaar heeft een persoonlijk getinte inleiding waarin Kieran Setiya over zichzelf vertelt. Tegenover een hedendaagse trend om vooral van het leven te genieten en het zelf goed te hebben, zoekt hij een minder voor de hand liggende weg waarin we ons niet van het leed in de wereld afkeren maar daar voor open blijven staan.
Dat is niet gemakkelijk. Het is menselijk en verleidelijk om je in de hedendaagse wereld in je privé domein terug te trekken. Daar heb je nog enige mate van controle over, afgezien van ziekte, ongelukken en dood en dan blijft er soms na dit afzien al niet eens zoveel meer over. Wat er echter in de wereld gebeurt – met name de huidige oorlogen maar ook klimaatverandering – kan ons zó benauwen dat we het nieuws op een gegeven moment emotioneel niet meer aankunnen.
Een weg
In dit boek Het leven is zwaar wil Kieran Setiya door beelden en verhalen en ideeën van filosofen en theologen de lezer tóch een weg wijzen om daar mee om te gaan. Op beschouwende maar ook persoonlijk betrokken wijze biedt hij veel aan om over na te denken.
Persoonlijk is zijn verhaal in het hoofdstuk over lichamelijke beperking. Pijn doét iets met een mens en kan iemand op zichzelf terugwerpen en alle levenskracht opslorpen. Het leven is misschien wel óverleven.
Ook het hoofdstuk over verdriet kent die persoonlijke invulling. Ik denk aan het gedicht van Maria Vasalis waarin zij spreekt over de vele soorten van verdriet, afhankelijk van de uiteenlopende vormen van verlies. Ieder verlies en elk gemis heeft z’n eigen impact en mag er in z’n eigen hoedanigheid zijn. Het heeft niet zoveel zin om verliezen met elkaar te vergelijken; we doen daar de ander alleen maar mee tekort omdat die zich dan al gauw onbegrepen voelt.
Belangrijk is de notie dat verdriet vaak relationeel van aard is, het gaat over verbroken of beschadigde relaties tussen door de dood, doordat mensen soms veranderd zijn, uit elkaar gegroeid en zich van elkaar hebben losgemaakt. Ook diep onbegrip kan pijnlijk zijn.
Absurditeit
Opvallend is het hoofdstuk over mislukking, een thema waar we denk ik amper over praten omdat het zo gevoelig ligt. Wie durft te erkennen dat zij of hij in een bepaald opzicht is mislukt, dat het leven zélf misschien wel een aaneenschakeling van mislukkingen is door foute of ondoordachte keuzen of door toedoen van anderen?
In het hoofdstuk over absurditeit gaat het over de zin van ons bestaan. Veel mensen voelen zich niet meer aangesproken door het christelijk geloof dat hen voorheen richting wees, hoop op een beter leven bood, houvast gaf in een god die de wereld staande houdt. Nu dit perspectief bij veel mensen is vervaagd, verkruimeld, soms verpulverd door gebeurtenissen in hun persoonlijk leven of in de wereld, is de vraag of hier iets voor in de plaats komt. Soms is dat een algemeen, humaan getint verlangen naar liefde, harmonie en goedheid maar de innerlijke leegte kan ook een voedingsbodem zijn voor zinloosheid. De huidige oorlog in Gaza is daar een pijnlijke illustratie van omdat veel mensen zich afvragen of deze oorlog werkelijk tot de uitkomst zal leiden die Israel wenst, namelijk een leven zónder Hamas. Maar ook zonder sluimerende haat?
Kieran Setiya is docent filosofie aan het Massachusetts Institute of Technology in Boston en maakt podcast waarin hij hedendaagse filosofen vragen stelt over het leven. Hij publiceerde De U-curve. Hoe filosofie kan inspireren om de weg te vinden naar het geluk.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
