Een roman die een beter lot verdient
Bestaat er een specifiek katholiek geluid binnen de Iers-Engelse literatuur? Zo ja, dan zou De onaanraakbare van John Banville er een mooi voorbeeld van zijn. En dat terwijl de hoofdpersoon daarin ontegenzeglijk van protestantse afkomst is. Niet dat het geloof voor hem, als zoon van een anglicaanse bisschop in Ierland, nog veel betekenis heeft. Maar zijn Britse afkeer van het katholicisme is onmiskenbaar.
Toch doet De onaanraakbare, gemodelleerd naar het leven van de kunstkenner Anthony Blunt die decennia lang spionneerde voor de Sovjet-Unie, onweerstaanbaar denken aan Earthly Powers van Anthony Burgess en romans van Graham Greene – al is, gezien het onderwerp, een associatie met de niet-katholieke John Le Carré even onontkoombaar.
Zondigheid
Het besef dat zondigheid haar eigen aantrekkelijkheid heeft en dat berouw daarover lang niet altijd vanzelfsprekend is, heeft Banville in deze deze roman gemeen met Greene. De onverholen wellust waarmee hij zijn protagonist laat vertellen over zijn politieke en (homo)seksuele escapades ademt de geur van Burgess’ meesterwerk: een onovertroffen studie in de soevereiniteit van de menselijke ondeugd èn de laconieke katholieke omgang daarmee.
Is dat de reden waarom Banville de beweegreden van zijn protagonist uiteindelijk laat opgaan in een zekere frivoliteit? In de Memoires van Blunt die na de publicatie van deze roman verschenen kenschetst deze zijn spionage-activiteiten als de grootste fout van zijn leven, een ‘naïviteit’ die voortkwam uit het ‘intense anti-fascisme’ van de sfeer in Cambridge tijdens zijn studietijd. Banville maakt daar bij monde van zijn protagonist bij voorbaat korte metten mee: “De wereld kon ons geen laars schelen, hoe hard we ook schreeuwden over vrijheid, rechtvaardigheid en het lijden van de massa’s.” En (met betrekking op zijn homosexuele uitspattingen) “wat nam ik een risico […]. Maar aan de andere kant lag het genoegen juist in het gevaar.”
De vraag of Banville Blunt helemaal recht doet verdwijnt echter achter de fenomenale studie van de ‘lekkerheid’ van het kwaad waarin deze roman daardoor kon uitmonden. Niet zo monumentaal als bij Burgess misschien, maar minder diffuus dan bij Greene en minder kafkaïaans dan bij Le Carré. Een roman die een beter lot verdient dan al zo’n twintig jaar niet meer in het Nederlands verkrijgbaar te zijn.
—
Ook verschenen op Twitter/X en Linkedin
