Ivanhoe en de terugkeer van koning Richard Leeuwenhart
“De hoofdpersonen van Scott, het moet gezegd worden, komen niet erg uit de verf. Elke koetsier, tuinman, boer of visser wordt door Scott met enkele doeltreffende pennenstreken tot leven gebracht, maar de helden van Scott blijven nog vager en onduidelijker dan een willekeurige supporter op een volle tribune. Hun gedrag wordt volledig beheerst door hun eergevoel; verplichtingen die hun stand en afkomst hun opleggen vormen een overheersende verklaring van hun handelen. Daarnaast bezitten ze een aan roekeloosheid grenzende moed, zijn volkomen betrouwbaar en recht door zee.” Bron: Gerard de Vries – Gerard de Vries Sir Walter Scott 150 jaar na zijn overlijden, Bzzlletin. Jaargang 11 – DBNL
“Walter Scott was een slecht stylist. “Hij stapelde bijzinnen en tussenzinnen op elkaar alsof de punt nog niet bestond,’ aldus Maarten ’t Hart in een essay. De intrige in zijn romans is over het algemeen zwak, iets wat hij zelf toegaf […]”
“[…] Een uitzondering hierop vormt Ivanhoe, waarin wel duidelijk een scheidslijn is getrokken tussen goed en kwaad. De Saksen zijn goed, de Normandiërs slecht: schurken die ontvoeren, martelen en moorden. Hoewel de critici dit boek als mislukt beschouwen, is het vooral door Ivanhoe dat Scott bij het grote publiek bekend is gebleven.” Bron: Jos Staal – Walter Scott, Lexicon van de jeugdliteratuur, Jan van Coillie, Wilma van der Pennen, Jos Staal, Herman Tromp – DBNL
Sir Walter Scott (1771-1832) is een grote naam onder de Britse auteurs, een verhalenverteller. Veel van zijn romans behandelen een stuk uit de Schotse en Britse geschiedenis. Taferelen en gebeurtenissen die geromantiseerd werden, zonder al te diep te graven in de karakters of toewerken naar een plot. Toch werden zijn meer dan 30 romans internationaal gewaardeerd en gerangschikt onder de literatuur. De bekendste titels zijn wellicht Rob Roy, Het hart van Mid-Lothian, en Richard Leeuwenhart.
Beroepsmatig was Walter Scott advocaat, sheriff, griffier en mede-eigenaar van een drukkerij. Niet bepaald een dromer of verhalenverteller. De dualiteit tussen zijn beroepsleven en zijn auteursleven als dichter en schrijver van (historische) romans is opvallend.
Schilderachtige karakters én meer dan één plot
De kritiek die er in onze dagen bestaat op de boeken van Sir Walter Scott, en specifiek op het boek Ivanhoe, is niet geheel terecht; De lezers krijgen op boeiende manier de spanningen voorgeschoteld tussen de Angelsaksen enerzijds en de Frans sprekende bezetters uit Normandië anderzijds, en de ongerijmde botheid van de bezittende klasse tegenover de lagere burgers die veelal onderhorigen waren. Het resulteert in schilderachtige karakters. Bovendien heeft dit boek verschillende plots: Ivanhoe heeft redenen om zo lang mogelijk zijn identiteit, plus de identiteit van iemand anders, te willen verbergen; De Normandische bezetters onder leiding van Prins Jan van Anjou proberen te voorkomen dat koning Richard kan terugkeren van de kruisvaarders-oorlog. De Angelsaksen broeien op een plan om zich te verzetten tegen de Normandische bezetter. En twee Normandiërs hebben hun zinnen gezet op een geforceerd huwelijk met een vrouw waarvoor zij een ontvoering en gijzeling op touw zetten. Een heus ridderverhaal met diverse plots.
Tijdvenster
Het boek Ivanhoe speelt zich af in een korte periode binnen 4 jaren tijdens het laatste stukje van de 12e eeuw. Dat weten we omdat het boek 3 historische personen vermeldt: Koning Richard Leeuwenhart, zijn broer Prins Jan (John) van Anjou en de grote strateeg & uiterst effectieve legeraanvoerder Sultan Sala’adin in Palestina.
Richard Leeuwenhart was koning van Brittannië tussen 1189 en 1199. Sala’adin leefde van 1138 tot 1193. De enige overlap tussen het koningschap van Richard Leeuwenhart en het leven van Sala’adin zit in het kleine tijdsvenster van 1189 tot 1193. Het boek Ivanhoe moet zich ergens binnen deze vier jaren hebben afgespeeld. (Richard Leeuwenhart leefde van 1157 tot 1199, en Prins John leefde van 1167 tot 1216.)
Lente-tafereeltje
De eerste 50 bladzijden van het boek kabbelen rustig voort alsof er slechts een lente-tafereeltje geschilderd wordt, maar al direct er na wordt duidelijk dat de auteur een aanloopje neemt om de hoofdrolspelers voor dit Middeleeuwse ridderverhaal te introduceren. Daarna komt het verhaal goed op gang en maken we een even bloemrijk als spannend beschreven riddertoernooi mee. In een vlot tempo worden daarna een struikroverij en een tweede toernooi-dag aan de lezers voorgeschoteld, om bij de huldiging een stukje van het plot, het geheim van de identiteit van Ivanhoe, onverwacht te ontrafelen. Ook Robin Locksley, bij de meeste lezers bekend onder de naam Robin Hood, maakt zijn opwachting, waarna vlot overgeschakeld wordt naar een enigszins vijandelijke doch gezamenlijke afsluitende maaltijd van Normandiërs en Angelsaksen.
Gijzeling
De hoofdstukken erna wordt de lezer meegetrokken in het gekonkel om de macht bij de Normandiërs, het vrijheidsstreven van de Angelsaksen, en de vrijbuiters die stropen en overvallen plegen in de bossen. Net voordat we op de helft van het boek aankomen wordt er een overval en gijzeling op touw gezet, waarbij de gegijzelden worden ontvoerd naar een kasteel van één der Normandiërs. Daar opgesloten worden ze gechanteerd, de dames om gedwongen te trouwen met hun vijanden, de andere gevangenen om zich vrij te kopen en hun vrijheid in te ruilen voor het lijfeigenschap van de onderhorige slaven. Hier voegt de auteur een nieuwe dynamiek toe en laat onderhorigen, vrijbuiters en een anonieme zwarte ridder het kasteel belegeren met het doel om de gevangenen vrij te krijgen. Het kasteel gaat in vlammen op en een bijzondere en tragische rol is er voor Ulrica Wolfganger. Bijna alle gevangenen worden bevrijd, maar de mooie Joodse Rebekka wordt door de bezetters gegijzeld. Niet omwille van losgeld en niet omwille van een politieke reden. Rebekka werd ontvoerd omdat een riddermonnik uit een preceptorij haar wilde dwingen tot een relatie. Toen de bestuurder van de preceptorij dit ontdekte, wilde hij zijn riddermonnik sparen door Rebekka op te offeren. Er werd een publiekelijk schijnproces opgevoerd met als aanklacht hekserij, en Rebekka zou zeker zijn gedood als er niet heel plots een beroep was gedaan op een kampgevecht om haar leven of dood.
Lage daad
Intussen wordt de anonieme zwarte ridder overvallen door medeplichtigen van prins Jan van Anjou, die door een lage daad de troon van Engeland wil innemen, maar buiten de trouw rekent van Robin Hood en zijn mannen. Ridder Ivanhoe vermoedt een hinderlaag maar komt pas na het gevecht ter plaatse. De zwarte ridder onthult zijn identiteit, waardoor Ivanhoe dat geheim niet meer hoeft te beschermen.
De laatste paar hoofdstukken zijn gewijd aan een Saksische edele die al in zijn (nog open) grafkist lag maar terug wakker werd tijdens de rouwplechtigheden, een waarlijke tweekamp tussen ridders om het leven of de dood van de Joodse Rebekka, en de eerste publieke optredens van Koning Richard Leeuwenhart sinds zijn terugkeer op Engelse bodem.
Het boek heeft alles dat ik bovenaan de recensie al vermeldde: historische taferelen, schilderachtige karakters, spanningen, verschillende plots, en een prima Middeleeuws ridderverhaal. Van mij mag de uitgever naast het nieuwe e-boek ook een fysieke heruitgave presenteren. U weet wel, zo een ding dat ze ‘boek’ noemen.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
