Geloven in onze tijd
De Engelse titel van Kleiner geloof, grotere God luidt: Humbler Faith, Bigger God en dat is wat het eerste woord betreft een niet onbelangrijk accentverschil. Humble is nederig: je kent je plaats in het leven, je bent je bewust van je menselijkheid en erkent ook dat iemand of iets een ándere, misschien hogere of betere positie in de samenleving inneemt dan jezelf. In de vertaling ‘klein geloof’ klinkt dit bewustzijn niet door, klein zijn is een gegeven feit.
Opvallend is dat alle hoofdstukken een vraag als titel hebben. De titels zijn nogal suggestief van toon en wat zwaar aangezet. Ze suggereren daarmee iets negatiefs of iets onoverkomelijks.
Uitdagingen
Ieder hoofdstuk heeft dezelfde opbouw in dit boek. Wells begint steeds met een bondige beschrijving van de traditionele situatie vanuit het christelijke verleden. Ook formuleert hij hedendaagse uitdagingen die vandaag op christenen afkomen.
Vervolgens staat hij stil bij moderne weerstanden tegenover het christelijk geloof en hij benoemt hier hedendaagse rationele bedenkingen.
Tenslotte weegt hij beide verhalen af en komt hij met een eigen voorstel, getiteld ‘een verhaal om mee te leven’. Dit onderdeel beschouwt hij als de kern van het boek.
In de eerste drie hoofdstukken gaat het over de waarheidsclaim van het christelijk geloof, de vraag naar God en de zeggingskracht van de bijbel. Vervolgens krijgen actuele vraagstukken die zich vaak tegen de traditionele kerk keren aandacht. Hier komen armoede, seksualiteit, onderdrukking en conflicten ter sprake. Tenslotte staat Wells stil bij de verhouding tussen christendom en andere religies in de wereld en de relatie tussen geloof en wetenschap.
Zelf zegt hij over zijn publicatie: ‘Dit boek is voor mensen zonder christelijke achtergrond, voor mensen die afkomstig zijn uit een andere geloofstraditie, voor christenen die worstelen met hun geloof, en voor mensen die Christus een herkansing willen geven na teleurstellingen, pijn of desillusie’ (p. 15). Dat is best ambitieus want in feite probeert hij zo’n beetje iedereen met dit boek te bereiken en dat is natuurlijk nog maar de vraag.
Kun je leven met dit verhaal?
In het eerste hoofdstuk gaat het over de vraag naar de waarheid: heeft het christelijk geloof wel gelijk? Wells geeft ruimte aan de weerstanden maar zijn ‘verhaal om mee te leven’ heeft toch – wellicht onbedoeld – wat een ‘prekerig’ karakter waardoor echte critici waarschijnlijk niet overtuigd zullen worden omdat ze het gevoel kunnen hebben uiteindelijk niet voldoende serieus te worden genomen omdat er toch weer vanuit de christelijke waarheid wordt geredeneerd.
Dat gevoel krijg je vaker in dit zeker sympathiek geschreven boek. De tegenstemmen worden benoemd maar in het slotverhaal klinken ze net iets te weinig terug en dan krijg je het gevoel dat het traditioneel christelijke verhaal in wat aangepaste, ‘gemoderniseerde’ vorm terugkeert.
In het hoofdstuk over het lijden en het kwaad in de wereld gaat Wells nogal analyserend te werk om in het ‘verhaal om mee te leven’ uit te komen bij: ‘de wereld en het heelal zijn onmetelijk ingewikkeld en mooi, achter alles zit in elk geval een bepaalde mate van logica, en die logica blijkt een persoonlijk wezen te zijn dat in zijn diepste wezen relationeel is’ (p. 63 – 64). Met de eerste constatering van het ingewikkelde en mooie zal iedereen wel kunnen instemmen maar dat alles logisch te verklaren is en met god verbonden is, zal menigeen als een te snelle opeenvolging van vooronderstellingen ervaren. Doet het recht aan alles wat er in de wereld en in mensenlevens gebeurt en wil Wells hier toch nét niet teveel weten en verklaren?
Hij wil de tegenstemmen graag recht doen maar neemt het uiteindelijk toch op voor het christelijk geloof en dat is zijn goed recht natuurlijk; je kunt van een christelijke theoloog ook niet anders verwachten.
Die christelijke positie is duidelijk het geval in het hoofdstuk over de bijbel waar de religieuze vooronderstelling van goddelijke inspiratie in het slotverhaal terugkeert en andersdenkenden waarschijnlijk niet zal overtuigen.
Misschien is het ook een onmogelijke opgave en blijft geloven altijd een sprong in het diepe, een blik in het oneindige, een gevoel van menselijke ontoereikendheid.
In het hoofdstuk over de relatie tussen christendom en andere religies gaat Wells toch een stap verder en komt hij tot een open verhouding waarin christenen tegen andere gelovigen zeggen: ‘Ik geloof dat God me dingen laat zien door mensen als jij’ (p. 226). Ik denk dat we die houding in onze huidige wereld nodig hebben!
Samuel Wells is predikant in St. Martin-in-the-Fields kerk in Londen en gast hoogleraar christelijke ethiek aan het King’s College in Londen. Van hem verschenen eerder Hoe zullen we leven? en De gewonde God. Klein geloof, grotere God is een bundeling van bijdragen die eerder in diverse boeken zijn verschenen.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
